लग्नानंतर नवरा-बायकोच्या नात्यात शारीरिक संबंध म्हणजेच संभोगाला महत्त्वाचं स्थान असतं. हे नातं फक्त शरीराचं नसून, भावनांचंही असतं. मात्र अनेकदा पुरुषांचा या बाबतीतील अतिरेक, अपेक्षा आणि सततची मागणी महिलांना मानसिक व शारीरिक दृष्टिकोनातून थकवू लागते. त्यातून त्या कंटाळलेल्या, उदास, कधी कधी चिडचिड करणाऱ्या होतात. यामागची कारणं फक्त लैंगिक नसतात, तर मानसिक, भावनिक आणि सामाजिकदृष्ट्याही खोलवर असतात.
पुरुष आणि महिला यांची शारीरिक व मानसिक गरजांची पातळी एकसारखी नसते. पुरुषांना वारंवार लैंगिक संबंधांची इच्छा होणं हे सामान्य मानलं जातं, पण महिलांसाठी सहवासाची गरज ही केवळ शारीरिक नसून ती भावनिक आधार, प्रेम, जिव्हाळा आणि सुरक्षिततेवर आधारित असते. सतत शरीरसुखाची अपेक्षा करताना भावनिक गरजा दुर्लक्षित झाल्यास महिलांना कंटाळा येतो.
गृहिणी असो वा काम करणारी स्त्री, तिच्यावर घर, मुलं, नोकरी अशा अनेक जबाबदाऱ्या असतात. शारीरिक व मानसिक थकव्याच्या अवस्थेत संभोगाची सततची अपेक्षा केली गेल्यास ती अस्वस्थ होते. ती ही बाब जबरदस्ती किंवा कर्तव्य म्हणून पाहू लागते आणि त्यातून नकारात्मक भावना निर्माण होतात.
पुरुष जर केवळ स्वतःच्या शारीरिक गरजांसाठी संभोग करत असेल आणि त्यात स्त्रीच्या आनंद, भावना वा समाधानाची पर्वा करत नसेल, तर महिलेला हा अनुभव त्रासदायक वाटतो. त्यामुळे ती हळूहळू या प्रक्रियेपासून दूर जाऊ लागते.
संभोगासंबंधी खुल्या संवादाचा अभाव हे एक मोठं कारण आहे. महिलांना काय आवडतं, काय त्रासदायक वाटतं, त्या कशा प्रकारे जवळीक अनुभवू इच्छितात, याबाबत संवाद नसेल, तर गैरसमज वाढतात. वारंवार संभोग केल्याने नवलाई संपते आणि ती एक प्रकारची सवय बनते, ज्यामध्ये भावनांचं स्थान उरत नाही.
काही पुरुषांना वाटतं की स्त्रीने नेहमीच तयार असावं, ती ‘नाही’ म्हणणं म्हणजे अपमान. या विचारसरणीमुळे महिलांवर मानसिक दडपण येतं. तिच्या नकाराचा आदर न केल्यास, तिला आपलं मत व्यक्त करण्याची मुभा न दिल्यास ती हळूहळू दुरावते.
संभोगात फक्त शरीरांची जवळीक असून चालत नाही, त्यात वैविध्य, प्रेमळ स्पर्श, नवलाई आणि नवीनतेची भावना असावी लागते. अनेकदा पुरुष याकडे दुर्लक्ष करतात आणि प्रक्रिया एकसुरी बनते. यामुळे महिलांना तो अनुभव कंटाळवाणा वाटतो.
काही वेळा हार्मोनल बदल, वंध्यत्व, प्रसूतीनंतरची अवस्था, थायरॉईड, पीसीओडी यांसारखे आजार किंवा औषधांचे साईड इफेक्ट्स यामुळे महिलांची लैंगिक इच्छा कमी होते. त्याकडे दुर्लक्ष करून जबरदस्तीने संबंध ठेवले गेले, तर मानसिकदृष्ट्या तिरस्काराची भावना निर्माण होऊ शकते.
संभोग म्हणजे एकमेकांवरील प्रेम, समर्पण आणि आदराचं प्रतिक असावं लागतं. जर नात्यात प्रेमाचा अभाव असेल, सतत भांडणं, तणाव असेल, तर कोणतीही स्त्री शरीराने जोडली गेली तरी मनाने तुटलेली असते. अशा स्थितीत संबंध ठेवणं हे केवळ ‘कायम काहीतरी मागणं’ असं वाटून कंटाळा येतो.
शारीरिक संबंध हे कोणत्याही जोडप्याच्या नात्याचा अविभाज्य भाग आहेत, पण त्यात मर्यादा, समजूत, संवाद आणि भावनिक समृद्धता असावी लागते. संभोग ही गरज असली तरी ती दोन व्यक्तींमधील परस्पर संमती, हक्क आणि आनंदाने जोडलेली असली पाहिजे. स्त्रीच्या ‘नाही’ला ‘हो’इतकाच मान देणं हे खरी समजूतदारी ठरते. योग्य अंतर, समर्पण आणि प्रेमानेच नात्यातली गोडी जपता येते.