लैंगिक शिक्षण आणि सुरक्षिततेविषयी आजच्या काळात जागृती वाढली असली तरी अनेक तरुण अद्यापही कंडोम वापरण्यापासून दूर राहतात. काहींच्या बाबतीत हा विषय लाजेचा असतो, तर काहींना चुकीच्या समजुतींमुळे कंडोम वापरणं नकोसं वाटतं. नुकत्याच करण्यात आलेल्या एका संशोधनात आणि अहवालात याच विषयावर काही धक्कादायक निष्कर्ष समोर आले आहेत.
कंडोम वापर न करण्यामागची कारणं
१. सामाजिक संकोच आणि लज्जा
अनेक तरुणांना कंडोम खरेदी करताना संकोच वाटतो. फारतर ऑनलाइन मागवण्याचा पर्याय निवडला जातो पण त्यातही अनेकांना भीती वाटते की कुणाला माहिती मिळेल का. कंडोमबद्दल लाज वाटणं ही मानसिक अडथळा आहे आणि त्यामुळे तरुणांमध्ये कंडोम वापरण्याची सवय कमी आहे.
२. लैंगिक शिक्षणाचा अभाव
शाळा, महाविद्यालय किंवा घरात लैंगिक शिक्षण योग्य प्रकारे दिलं जात नाही. त्यामुळे कंडोम वापराचं महत्त्व अनेकांना ठाऊकच नसतं. त्याचा वापर केवळ गर्भनिरोधासाठी नसून लैंगिक संसर्गजन्य रोगांपासून संरक्षणासाठीही आहे, हे अनेकांना माहिती नसतं.
३. चुकीच्या समजुती आणि गैरसमज
काहींना वाटतं की कंडोम वापरल्याने लैंगिक सुखात कमी येतं किंवा अनुभव खराब होतो. काहीजण तर कंडोममुळे जोडीदाराची इच्छा कमी होते असा समज बाळगतात. हे सर्व समजुती चुकीच्या आहेत आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून त्याला आधार नाही.
४. कंडोमच्या गुणवत्तेबद्दल भीती
काहीजणांना वाटतं की कंडोम वापरताना तो फाटू शकतो किंवा परिणामकारक ठरणार नाही. या भीतीमुळेही अनेक तरुण कंडोम वापरणं टाळतात. खरंतर नामांकित ब्रँडचा आणि योग्य प्रकारे वापरलेला कंडोम सुरक्षित असतो.
५. क्षणातली घाई आणि तयारीचा अभाव
लैंगिक संबंध घडताना क्षणातली घाई होते आणि अनेक वेळा कंडोमची पूर्वतयारी न झाल्याने त्याचा वापर होत नाही. यामुळे नंतरच्या परिणामांची भीती मात्र अनेकांना भेडसावत असते.
अहवालात समोर आलेले महत्त्वाचे निष्कर्ष
नुकत्याच प्रकाशित झालेल्या एका आंतरराष्ट्रीय संशोधन अहवालानुसार, १८ ते २५ वयोगटातील ६० टक्के तरुणांनी कबूल केलं की त्यांनी कमीतकमी एकदा कंडोम न वापरताच लैंगिक संबंध ठेवले आहेत. त्यातील बहुतांश तरुण हे कंडोम वापरण्याबाबत असलेल्या गैरसमजुतींमुळे किंवा संकोचामुळे असं करत असल्याचं नमूद केलं आहे.
अहवालानुसार, भारतासारख्या देशात अजूनही लैंगिक शिक्षणाचा अभाव असल्याने तरुणांमध्ये कंडोम वापराचा प्रमाण कमी आहे. यामुळे अविवाहित गर्भधारणा आणि लैंगिक संसर्गजन्य रोगांची शक्यता वाढली आहे.
तरुणांमध्ये बदल घडवण्यासाठी काय करायला हवं
१. योग्य लैंगिक शिक्षण देणं
शाळांमध्ये आणि महाविद्यालयांमध्ये योग्य लैंगिक शिक्षणाची गरज आहे. कंडोमचा वापर, त्याचं महत्त्व आणि सुरक्षित लैंगिक संबंध यावर खुलेपणाने संवाद साधला गेला पाहिजे.
२. कंडोमबाबत खुले संवाद साधणे
जोडीदारांमध्ये कंडोम वापराबाबत मोकळा संवाद हवा. यामुळे गैरसमज दूर होतील आणि परस्पर समज वाढेल.
३. सोशल मीडिया आणि जनजागृती
तरुणांपर्यंत पोहोचण्यासाठी सोशल मीडिया आणि जनजागृती मोहिमा चालवण्याची गरज आहे. मनोरंजक आणि माहितीपूर्ण कॅम्पेनमुळे तरुणांचा दृष्टिकोन बदलू शकतो.
४. सहज उपलब्धता आणि विश्वास
कंडोम सहजपणे मिळावेत आणि त्याबद्दल विश्वास निर्माण व्हावा यासाठी आरोग्य केंद्रे, मेडिकल स्टोअर्स, शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये जागरूकता वाढवली पाहिजे.
५. लैंगिक आरोग्याबाबत सकारात्मक दृष्टिकोन
लैंगिक आरोग्य हा लज्जेचा विषय नसून आपल्या आरोग्याचा भाग आहे याची जाणीव तरुणांना करून दिली पाहिजे. कंडोम वापरणं ही जबाबदारी आणि स्वतःच्या व जोडीदाराच्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे हे पटवून देणं गरजेचं आहे.
कंडोम वापरणं हे फक्त गर्भनिरोधक साधन नसून सुरक्षित लैंगिक संबंध ठेवण्यासाठीची महत्त्वाची जबाबदारी आहे. तरुणांमध्ये आजही याबाबत संकोच आणि चुकीच्या समजुती आहेत. त्या दूर करण्यासाठी समाज, शिक्षण व्यवस्था, पालक आणि आरोग्य यंत्रणा यांनी मिळून प्रयत्न करणं गरजेचं आहे. लैंगिक आरोग्याबाबत जागरूकता वाढवली तरच तरुण पिढी अधिक सुरक्षित आणि जबाबदार होईल.