महिला कंडोम हा असुरक्षित लैंगिक संबंध टाळण्यासाठी आणि लैंगिक संक्रमित रोगांपासून (STIs) बचाव करण्यासाठी एक महत्त्वाचा पर्याय आहे. पुरुषांच्या कंडोमप्रमाणेच प्रभावी असूनही, अनेक महिला याचा वापर करण्यास कचरतात किंवा टाळतात. यामागे केवळ जागरूकता कमी असणे हेच कारण आहे की आणखी काही गोष्टी दडलेल्या आहेत, याचा सखोल विचार करणे आवश्यक आहे.
जागरूकतेचा अभाव:
हे एक महत्त्वाचे कारण आहे. अनेक महिलांना महिला कंडोमबद्दल पुरेशी माहिती नसते. ते कसे वापरावे, त्याचे फायदे काय आहेत आणि ते कोठे उपलब्ध आहे, याबद्दल अनभिज्ञता असू शकते. शाळांमधील लैंगिक शिक्षण अभ्यासक्रमात याचा समावेश पुरेसा नसल्यामुळे किंवा आरोग्य सेवा केंद्रांवर याची पुरेशी माहिती उपलब्ध नसल्यामुळे अनेक महिलांपर्यंत याची माहिती पोहोचत नाही. त्यामुळे, माहितीच्या अभावामुळे अनेकजणींना हा पर्याय उपलब्ध आहे हेच माहीत नसते, तर वापरण्याचा प्रश्नच येत नाही.
वापरण्याची क्लिष्टता:
पुरुषांच्या कंडोमच्या तुलनेत महिला कंडोम वापरण्याची प्रक्रिया थोडी अधिक क्लिष्ट वाटू शकते. त्याला योनीमध्ये व्यवस्थितपणे बसवणे आणि संभोगादरम्यान तो योग्य स्थितीत राहणे महत्त्वाचे असते. पहिल्यांदा वापरताना काही महिलांना अडचण येऊ शकते किंवा ते योग्यरित्या न बसल्यास गैरसोयीचे वाटू शकते. काही अभ्यासांनुसार, महिलांना तो आतमध्ये घालण्याची भीती किंवा अवघडल्यासारखे वाटू शकते, ज्यामुळे त्या तो वापरणे टाळतात.
असोयीस्कर आणि कमी आकर्षक वाटणे:
काही महिलांना महिला कंडोम पुरुषांच्या कंडोमपेक्षा जास्त जाडसर आणि कमी आकर्षक वाटू शकतो. त्याच्या दोन्ही बाजूला असलेले लवचिक रिंग काहीवेळा गैरसोयीचे किंवा संभोगाच्या अनुभवात अडथळा आणू शकतात, असे काही महिलांचे मत आहे. पुरुषांच्या कंडोमच्या तुलनेत त्याची जाडी आणि आकार काही जणींना कमी ‘नैसर्गिक’ अनुभव देणारा वाटू शकतो, ज्यामुळे त्या तो वापरणे पसंत करत नाहीत.
भागीदाराची अनिच्छा किंवा नकारात्मक प्रतिक्रिया:
अनेकदा महिला कंडोम वापरण्याची इच्छा व्यक्त करतात, तेव्हा त्यांच्या पुरुष जोडीदारांकडून नकारात्मक प्रतिक्रिया येऊ शकतात. काही पुरुषांना ते वापरण्यास आवडत नाही किंवा ते संभोगाच्या आनंदात बाधा आणतात असे वाटते. जोडीदाराच्या नकारात्मक दृष्टिकोनमुळे महिलांना तो वापरणे सोयीचे वाटत नाही किंवा त्या दबावाखाली माघार घेतात. लैंगिक संबंधांमध्ये दोघांची सहमती आणि सकारात्मक दृष्टिकोन असणे महत्त्वाचे आहे, आणि जर पुरुष पार्टनर असहकार्य करत असेल, तर महिलांसाठी हा पर्याय वापरणे कठीण होऊ शकते.
उपलब्धता आणि किंमत:
पुरुषांच्या कंडोमच्या तुलनेत महिला कंडोम सर्वत्र सहजपणे उपलब्ध नसतात. काही विशिष्ट मेडिकल स्टोअर्स किंवा आरोग्य सेवा केंद्रांवरच ते मिळू शकतात. तसेच, पुरुषांच्या कंडोमच्या तुलनेत ते अधिक महाग असू शकतात, ज्यामुळे आर्थिकदृष्ट्या दुर्बळ असलेल्या महिलांसाठी तो नियमित वापरण्याचा परवडणारा पर्याय राहत नाही. सहज उपलब्धता आणि परवडणारी किंमत नसल्यामुळे अनेक महिला नाइलाजाने इतर पद्धतींचा अवलंब करतात किंवा कंडोमचा वापर टाळतात.
सुरक्षिततेबद्दलचा गैरसमज:
काही महिलांना असे वाटू शकते की महिला कंडोम पुरुषांच्या कंडोमइतका प्रभावी नाही किंवा तो व्यवस्थितपणे संरक्षण देऊ शकत नाही. मात्र, योग्यरित्या वापरल्यास महिला कंडोम लैंगिक संक्रमित रोगांपासून आणि अनपेक्षित गर्भधारणेपासून प्रभावीपणे संरक्षण करू शकतो. याबद्दल योग्य माहिती आणि जनजागृती करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून महिलांमध्ये असलेला हा गैरसमज दूर होईल.
स्वतःच्या शरीरावर कमी नियंत्रण वाटणे:
काही महिलांना असे वाटू शकते की महिला कंडोम वापरताना त्यांचे लैंगिक संबंधांवर कमी नियंत्रण आहे, कारण तो योनीमध्ये अगोदरच बसवावा लागतो. पुरुषांचा कंडोम हा उत्तेजित झाल्यावर लगेच वापरला जातो, ज्यामुळे काही महिलांना अधिक नैसर्गिक आणि तात्काळ उपाय वाटतो. स्वतःच्या शरीरावर अधिक नियंत्रण आणि नैसर्गिकतेची भावना जपणाऱ्या महिलांसाठी महिला कंडोम हा कमी पसंतीचा पर्याय ठरू शकतो.
सामाजिक आणि सांस्कृतिक अडथळे:
काही समाजात लैंगिक आरोग्याबद्दल खुलेपणाने बोलले जात नाही. महिलांना स्वतःच्या लैंगिक आरोग्याच्या गरजांबद्दल बोलण्यास किंवा कंडोमसारख्या प्रतिबंधात्मक उपायांबद्दल विचारण्यास संकोच वाटू शकतो. सामाजिक आणि सांस्कृतिक बंधने महिलांना स्वतःसाठी सुरक्षित लैंगिक संबंधांचे निर्णय घेण्यास आणि त्यासाठी आवश्यक उपाय वापरण्यास प्रतिबंध करू शकतात.
महिला कंडोम न वापरण्यामागे अनेक कारणे आहेत, ज्यात जागरूकता कमी असणे हे एक महत्त्वाचे कारण असले तरी, वापरण्याची क्लिष्टता, गैरसोय, जोडीदाराची नकारात्मक प्रतिक्रिया, उपलब्धता आणि किंमत, सुरक्षिततेबद्दलचा गैरसमज आणि सामाजिक-सांस्कृतिक अडथळे यांचाही समावेश होतो. महिलांना या पर्यायाबद्दल योग्य माहिती देणे, तो वापरण्यास सोपा करणे, त्याची उपलब्धता वाढवणे आणि समाजात लैंगिक आरोग्याबद्दल सकारात्मक दृष्टीकोन निर्माण करणे आवश्यक आहे. जेव्हा महिलांना याबद्दल पुरेशी माहिती मिळेल आणि ते वापरण्यासाठी सुरक्षित व सोयीस्कर वाटेल, तेव्हा निश्चितच अधिक महिला या प्रभावी उपायाचा स्वीकार करतील आणि स्वतःच्या लैंगिक आरोग्याचे संरक्षण करतील.