संभोग हा केवळ लैंगिक समाधानाचा विषय नसून, तो शरीर, मन आणि भावना यांचा एक संपूर्ण अनुभव असतो. पण अनेक जोडप्यांमध्ये एक सामान्य तक्रार ऐकू येते – “पुरुष लवकर दमतात, पण महिला अजूनही सक्रिय असतात!” ही केवळ कल्पना नाही, तर वैद्यकीयदृष्ट्या सत्य मानली गेलेली बाब आहे. संभोगाच्या वेळी पुरुष लवकर थकतात, तर महिलांमध्ये तुलनेत अधिक सहनशक्ती असते. यामागे शरीरशास्त्र, मानसिकता, आणि सामाजिक conditioning यांचा मोठा वाटा असतो.
या लेखात आपण याचे वैज्ञानिक, मानसिक आणि सामाजिक पैलूंवर सविस्तर चर्चा करूया.
पुरुष लवकर का दमतात?
1. वीर्यस्खलनानंतर थकवा आणि विश्रांतीची गरज (Refractory Period)
संभोगादरम्यान पुरुष वीर्यस्खलन करताच त्यांचा शरीर आणि मेंदू विश्रांतीची मागणी करतो. याला “refractory period” म्हणतात. या काळात पुन्हा उत्तेजित होणे किंवा संभोगासाठी तयार होणे कठीण जाते.
काही पुरुषांमध्ये ही विश्रांती फक्त काही मिनिटांची असते, पण बऱ्याच जणांमध्ये ही 15 मिनिटांपासून ते काही तासांपर्यंत असू शकते.
2. ऊर्जा क्षय आणि हार्मोनल बदल
वीर्यस्खलनानंतर टेस्टोस्टेरोन आणि प्रोलॅक्टिन यांसारख्या संप्रेरकांची पातळी बदलते. प्रोलॅक्टिन हे संप्रेरक पुरुषांमध्ये झोप येण्यास कारणीभूत ठरते. म्हणूनच वीर्यस्खलनानंतर पुरुष झोपेच्या अवस्थेत जातात आणि थकलेले वाटतात.
3. शारीरिक ताकद एकदाच खर्च होते
संभोगाच्या क्रियेत पुरुषांची ऊर्जा एका वेळी तीव्रतेने खर्च होते. त्यांच्या हालचाली अधिक तीव्र, वेगवान असतात, ज्यामुळे शरीरावर ताण अधिक येतो. हे देखील लवकर दमण्याचे कारण ठरते.
महिलांमध्ये अधिक सहनशक्ती का असते?
1. अंतर्गत संभोग प्रणाली
महिलांची शरीररचना अशी आहे की त्यांना संभोगादरम्यान बाह्य हालचालींपेक्षा अंतर्गत संवेदनांनी जास्त आनंद मिळतो. त्यामुळे त्यांच्यावर तितका शारीरिक ताण येत नाही.
2. सतत अनेक वेळा शारीरिक आनंद घेण्याची क्षमता
स्त्रियांमध्ये पुरुषांप्रमाणे स्पष्ट “refractory period” नसतो. म्हणजेच, त्या एका वेळेस एकाहून अधिकदा orgasms अनुभवू शकतात आणि पुन्हा लगेच संभोगासाठी तयार होतात.
3. हार्मोनल संतुलन
स्त्रियांमध्ये oxytocin आणि endorphins ची पातळी संभोगानंतर वाढते, जे त्यांना अधिक ऊर्जावान आणि मानसिकदृष्ट्या समाधानी ठेवते.
मानसिक कारणे
पुरुष – एकदाच शिखरावर, मग विश्रांती!
पुरुषांची मानसिकता अनेकदा ‘एकदा समाधान झाले की झालं’ अशा पद्धतीची असते. त्यामुळे संभोगानंतर ते लगेच सुटकेचा नि:श्वास टाकतात.
महिला – स्पर्श, भावना आणि जवळीक महत्त्वाची
महिलांसाठी संभोग हा केवळ शरीराचा नव्हे, तर भावना आणि प्रेमाचा अनुभव असतो. त्यामुळे त्यांची सहभागाची इच्छा संभोगानंतरही टिकून राहते.
सामाजिक conditioned भूमिका
पुरुषांकडून अपेक्षा असते की त्यांनी ‘संपवायचं काम’ करायचं असतं. त्यांचा फोकस ‘कामगिरी’वर असतो. यामुळे ते मानसिकदृष्ट्या जास्त तणावाखाली असतात आणि लवकर थकतात.
स्त्रियांकडून अपेक्षा कमी असल्यामुळे त्या अधिक नैसर्गिक आणि सहजतेने अनुभव घेतात.
उपाय – दोघांची समज आणि संवाद
-
खुलेपणाने संवाद करा: संभोगानंतर पुरुष थकतात हे नैसर्गिक आहे, पण यावर संवाद साधून दोघेही मध्यम मार्ग काढू शकतात.
-
फोरप्लेवर भर द्या: अधिक वेळ देणाऱ्या पूर्वसज्जतेमुळे स्त्रीला आधीच समाधान मिळू शकते.
-
फिटनेस वाढवा: व्यायाम आणि योग्य आहार पुरुषांची ऊर्जा वाढवतो.
-
मनोवृत्ती बदला: संभोग ही केवळ ‘कामगिरी’ नसून परस्पर आनंदाची प्रक्रिया आहे हे दोघांनी लक्षात घ्यावे.
संभोगादरम्यान पुरुष लवकर थकतात हे खरे आहे, पण हे एक नैसर्गिक आणि वैज्ञानिकदृष्ट्या समजण्याजोगे आहे. महिलांची शारीरिक रचना, मानसिकता, आणि हार्मोनल संरचना त्यांना अधिक सहनशक्ती प्रदान करते. मात्र, योग्य समज, संवाद आणि शारीरिक तंदुरुस्ती याच्या मदतीने हे अंतर कमी करता येऊ शकते.
सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे – लाज न बाळगता, एकमेकांना समजून घेऊन परस्पर समाधान हाच खरा उद्देश असावा.
टीप: जर संभोगानंतर अतीव थकवा, शीघ्रपतन, किंवा लैंगिक समस्या सातत्याने जाणवत असतील, तर डॉक्टर किंवा समुपदेशक यांचा सल्ला घेणे उपयुक्त ठरते.