जुळी मुले (Twins) होण्याची प्रक्रिया नैसर्गिकरीत्या किंवा काही वैद्यकीय कारणांमुळे होते. यामध्ये दोन प्रकार असतात.
१. सारखी जुळे (Identical Twins – मोनोझायगोटिक)
हे जुळे एकाच शुक्राणू (Sperm) आणि एका अंडाणूपासून (Egg) निर्माण होतात.
गर्भधारणा झाल्यानंतर काही दिवसांत भ्रूण दोन समान भागांमध्ये विभाजित होतो, त्यामुळे दोन्ही बाळांची डीएनए रचना सारखी असते.
हे जुळे दिसायला एकसारखे असतात आणि त्यांचे लिंगही समान असते.
ही प्रक्रिया पूर्णतः नैसर्गिक असते आणि कोणत्याही बाह्य कारणांवर अवलंबून नसते.
२. वेगळी जुळे (Fraternal Twins – डायझायगोटिक)
ही जुळे वेगवेगळ्या दोन अंडाणूंच्या फलनामुळे होतात.
एका वेळी महिलेच्या अंडाशयातून दोन अंडी बाहेर पडतात आणि दोन शुक्राणूंमुळे त्यांचे फलन होते.
अशा जुळ्यांचे डीएनए वेगवेगळे असतात आणि ते भाऊ-बहिणींसारखे दिसू शकतात.
लिंग वेगळे असण्याची शक्यता असते – म्हणजे मुलगा-मुलगी जुळे होऊ शकतात.
जुळी मुले होण्याची शक्यता जास्त कोणाला असते?
काही विशिष्ट कारणांमुळे काही लोकांमध्ये जुळ्या गर्भधारणेची शक्यता अधिक असते.
वंशपरंपरा (Genetics)
जर आईच्या कुटुंबात जुळी मुले झाली असतील, तर पुढील पिढीत ही शक्यता वाढते.
वडिलांच्या बाजूने जुळे असले तरी त्याचा फारसा प्रभाव पडत नाही.
आईचे वय (Mother’s Age)
30 ते 40 वयोगटातील महिलांमध्ये जुळी मुले होण्याची शक्यता जास्त असते.
या वयात महिलांचे शरीर अधिक संप्रेरक (FSH – Follicle Stimulating Hormone) तयार करते, ज्यामुळे एका वेळी एकाहून अधिक अंडाणू बाहेर पडू शकतात.
फर्टिलिटी उपचार (IVF आणि औषधोपचार)
काही स्त्रिया गरोदर राहण्यासाठी इन-व्हिट्रो फर्टिलायझेशन (IVF) किंवा अंडाणू उत्पादन वाढवणारी औषधे घेतात, त्यामुळे एका वेळी एकापेक्षा अधिक अंडाणू फलित होण्याची शक्यता वाढते.
यामुळे जुळ्या गर्भधारणेची संधी अधिक असते.
शरीराची रचना (Body Type & BMI)
जास्त उंच किंवा जाड स्त्रियांमध्ये जुळी मुले होण्याची शक्यता जास्त असते, कारण त्यांच्या शरीरात अधिक प्रमाणात इंसुलिन ग्रोथ फॅक्टर (IGF) तयार होतो.
पूर्वी गर्भधारणा झाली असेल तर
ज्या महिलांना आधी मुलं झाली असतील, त्यांच्यात जुळी मुलं होण्याची शक्यता वाढते.
विशिष्ट आहार आणि जीवनशैली
संशोधनानुसार, दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ जास्त खाणाऱ्या महिलांमध्ये जुळी मुले होण्याची शक्यता अधिक असते.
आफ्रिकन वंशाच्या महिलांमध्ये जुळी मुले होण्याचे प्रमाण अधिक असते, तर आशियाई आणि लॅटिन अमेरिकन महिलांमध्ये कमी असते.
जुळी मुले होण्याची प्रक्रिया नैसर्गिकरीत्या किंवा काही उपचारांमुळे घडू शकते.
वेगवेगळ्या अंडी तयार होण्याची संधी असणाऱ्या महिलांना जुळी मुले होण्याची शक्यता अधिक असते.
काही घटक – जसे की वंशपरंपरा, आईचे वय, फर्टिलिटी उपचार, आणि आहार – यामुळे ही शक्यता वाढते.