चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील अष्टमीला अशोकाष्टमी व्रत केले जाते. अशोकाष्टमी व्रताच्या दिवशी पुनर्वसु नक्षत्र असल्यास ते अधिक शुभ असते. या दिवशी अशोक वृक्षाची पूजा करण्याची पद्धत सांगितली आहे. त्यात अशोक-कालिका-प्राशनाचे प्राबल्य असल्यामुळे याला अशोकाष्टमी म्हणतात. अशोकाष्टमी व्रताचे वर्णन गरुड पुराणात भगवान ब्रह्मदेवाच्या मुखारविंदातून केले आहे, त्यामुळे या व्रताचे विशेष महत्त्व आहे.
अशोकाष्टमी व्रताची पद्धत :-
या दिवशी सकाळी स्नान करून अशोक वृक्षाची पूजा करावी. त्यानंतर अशोक वृक्षाच्या मंजरीच्या आठ कळ्या घ्या आणि खालील मंत्राचा उच्चार करताना पाणी प्या.
त्वमशोक हरभिष्ट मधुमासमुद्भव । पिबामी शोक करतो, ममशोकन सदा कुरु.
उपवासाचे माहात्म्य :-
हे व्रत केल्याने मनुष्य सदैव दु:खापासून मुक्त राहतो. या व्रताच्या संदर्भात एक प्राचीन कथा आहे की, रावणाच्या नगरी लंकेतील अशोक वाटिकेच्या खाली वास्तव्य करणाऱ्या जानकी मातेला या दिवशी हनुमानजींकडून श्रीरामाचा संदेश आणि मोहर प्राप्त झाली होती. त्यामुळे या दिवशी अशोक वृक्षाखाली माता जानकी आणि हनुमानजींच्या मूर्तींची प्रतिष्ठापना करून विधिवत पूजा करावी. हनुमानजींनी सीतामातेचा शोध घेतल्याची कथा रामायणातून ऐकायला हवी. असे केल्याने महिलांचे सौभाग्य अढळ होते. या दिवशी अशोक वृक्षाच्या कळ्यांचा रस काढून प्यावा, यामुळे शरीरातील रोगविकास पूर्णपणे नष्ट होतो.
अशोकाष्टमी व्रताची पद्धत :-
या दिवशी उपवास करून अशोक वृक्षाची पूजा केल्याने आणि आठ अशोकाची पाने असलेल्या पात्रातील पाणी प्यायल्यास मनुष्याच्या सर्व दुःखांपासून मुक्ती मिळते. ज्या महिला आणि पुरुषांना व्रत करायचे आहे त्यांनी सकाळी स्नान करून अशोक वृक्षाची पूजा करावी आणि अशोकाची पाने पिऊन या मंत्राचा जप करावा.
त्वमशोक हरभिष्ट मधुमासमुद्भव । पिबामी शोक करतो, ममशोकन सदा कुरु.
या दिवशी अशोक वृक्षाखाली बसल्याने दु:ख होत नाही, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे. त्याच वेळी अशोक वृक्षाच्या सावलीत बसल्याने महिलांचे सर्व दुःख दूर होतात. अशोक वृक्षाला दैवी औषध मानले जाते. संस्कृतमध्ये त्याला हेम पुष्प आणि ताम्रपल्लव असेही म्हणतात.
अशोकाष्टमीच्या उपवासाची कथा
एकदा ब्रह्माजींनी सांगितले की चैत्र महिन्यात पुनर्वसु नक्षत्रासह अशोकाष्टमीचे व्रत असते. या दिवशी अशोक मंजरीच्या आठ कळ्या पिणाऱ्यांना दु:ख कधीच होत नाही. अशोकाष्टमीच्या महत्त्वाशी संबंधित कथा रामायणातही आढळते, त्यानुसार सीताजी रावणाच्या लंकेत अशोक वृक्षाखाली बसल्या होत्या आणि येथेच त्यांना हनुमानजी आणि भगवान श्रीरामांची अंगठी आणि त्यांचा संदेश सापडला होता.