कंडोम हा लैंगिक संबंधात गर्भधारणा टाळण्यासाठी आणि लैंगिक आजारांपासून (STI) संरक्षणासाठी सर्वाधिक वापरला जाणारा उपाय आहे. मात्र अनेक वेळा संभोगाच्या वेळी कंडोम फाटण्याच्या घटना घडतात. हे घडलं तर घाबरणं स्वाभाविक असलं, तरी शांत राहून योग्य ती पावलं उचलणं हे अधिक महत्त्वाचं आहे.
कंडोम का फाटतो? (कारणे)
कंडोम फाटण्यामागे अनेक कारणं असू शकतात:
-
चुकीचा साइज (लहान किंवा खूप घट्ट)
-
वापरात असलेला कंडोम जुना किंवा एक्सपायर्ड असणे
-
कंडोम व्यवस्थित घातला न जाणे
-
वंगणाची (lubrication) कमतरता
-
खूप जोरदार किंवा लांबलेल्या वेळेचा संभोग
-
दात किंवा धारदार वस्तूने पाकीट उघडताना नुकसान होणे
संभोगावेळी कंडोम फाटल्याचं लक्षात आलं तर काय करावं?
१. लगेच संभोग थांबवा
कंडोम फाटल्याचं जरा जरी लक्षात आलं, तरी संबंध थांबवा. संभोग सुरू ठेवल्यास गर्भधारणेचा किंवा संसर्गाचा धोका वाढतो.
२. फाटलेला कंडोम काळजीपूर्वक बाहेर काढा
फाटलेला कंडोम ओढून पूर्णपणे बाहेर काढा. काही वेळा त्याचा काही भाग योनीत राहतो, जो हानिकारक ठरू शकतो.
३. योनी किंवा लिंग स्वच्छ धुवा (फक्त पाण्याने)
लैंगिक अवयव फक्त कोमट पाण्याने धुणं चांगलं, पण अतिजास्त धुणं टाळा. साबण किंवा कोणतेही केमिकल वापरू नका, कारण ते इरिटेशन वाढवू शकतं.
कंडोम फाटल्यावर गर्भधारणेपासून संरक्षण कसं करावं?
१. आपत्कालीन गर्भनिरोधक गोळी (Emergency Contraceptive Pill)
जर गर्भधारणा नको असेल, तर “मॉर्निंग-आफ्टर पिल” (उदा. iPill) ७२ तासांच्या आत घेणं आवश्यक आहे. जितकं लवकर घेता येईल, तितकं प्रभाव अधिक.
२. डॉक्टरांचा सल्ला घ्या
आपत्कालीन गर्भनिरोधक गोळी घेण्याआधी, विशेषतः जर तुम्हाला वैद्यकीय अडचणी (उदा. हार्मोनल समस्या) असतील, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
३. Copper-T पर्याय (५ दिवसांच्या आत)
जर गोळी घेणं शक्य नसेल, तर डॉक्टरांच्या सल्ल्याने कॉपर-टी बसवणे हा पर्याय असतो, जो गर्भधारणा टाळण्यास प्रभावी ठरतो.
STI (लैंगिक आजार) चा धोका – काय करावं?
जर पार्टनर HIV किंवा इतर STI चा धोका असलेल्या गटात येत असेल, तर पुढील उपाय तात्काळ आवश्यक असतात:
१. PEP (Post Exposure Prophylaxis)
HIV पासून संरक्षणासाठी ७२ तासांच्या आत PEP औषधोपचार सुरू करावा. हा डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय घेता येत नाही.
२. STI टेस्टिंग
दोघांनीही पुढील २-४ आठवड्यांत HIV, क्लॅमिडिया, सिफिलिस, गोनोरिया अशा आजारांची तपासणी करावी.
कंडोम फाटणं टाळण्यासाठी उपाय
-
नेहमी योग्य साइजचा आणि विश्वसनीय कंपनीचा कंडोम वापरा
-
एक्सपायरी डेट तपासा
-
व्यवस्थित हाताळणी आणि योग्य रितीने घालणं शिका
-
गरज असल्यास ल्युब्रिकेंट वापरा (water-based lubricants)
-
दात किंवा धारदार वस्तूंनी कंडोमचं पाकीट उघडू नका
भावनिक बाजू: घाबरू नका – शांतीने विचार करा
काही लोक कंडोम फाटल्यावर अत्यंत घाबरतात, अपराधी वाटून घेतात किंवा एकमेकांवर दोष ठेवतात. हे टाळा. ही गोष्ट अनेक वेळा अनवधानाने घडू शकते. दोघांनीही एकमेकांना आधार देऊन शांतीने योग्य निर्णय घ्यावा.
कंडोम हा एक सुरक्षितता पुरवणारा उपाय असला, तरी कधी कधी अपघात घडू शकतो. महत्त्वाचं म्हणजे – वेळ वाया न घालवता योग्य ती पावलं उचलणं. मेडिकल सल्ला, आपत्कालीन गर्भनिरोधक, STI चाचण्या आणि माहिती असणं – हे तुमचं आणि तुमच्या पार्टनरचं आरोग्य सुरक्षित ठेवण्यास मदत करेल.