शुक्राणूंची संख्या कमी करणारे आजार कोणते? जाणून घ्या कारणं आणि उपाय

आधुनिक जीवनशैली आणि आरोग्याच्या विविध समस्यांमुळे शुक्राणूंची संख्या कमी होणे हे आजकाल एक सामान्य समस्या बनली आहे. पुरुषांमध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी होणे या समस्येवर तज्ज्ञांनी दिलेल्या अभ्यासातून काही महत्वाचे निष्कर्ष समोर आले आहेत. चला, जाणून घेऊया कोणते आजार शुक्राणूंची संख्या कमी करण्यास कारणीभूत ठरतात आणि त्यावर काय उपाय केले जाऊ शकतात.

शुक्राणूंची संख्या कमी होण्याचे प्रमुख कारणे

1. हॉर्मोनल असंतुलन:
आधुनिक जीवनशैलीत होणारे मानसिक तणाव, चुकीचे आहार, आणि जीवनशैलीच्या दोषामुळे पुरुषांच्या शरीरातील हॉर्मोनल असंतुलन होऊ शकते. टेस्टोस्टेरोन या महत्त्वाच्या हॉर्मोनची कमी पातळी शुक्राणूंच्या उत्पादनावर प्रतिकूल परिणाम करू शकते.

2. Varicocele (वेरिकोसेल):
वेरिकोसेल हा एक पुरुषांच्या प्रजनन प्रणालीतील सामान्य आजार आहे. यामध्ये अंडकोषाच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये सूज येते, ज्यामुळे शुक्राणूंची संख्या आणि गुणवत्ता दोन्ही कमी होऊ शकतात.

3. Infections (संसर्ग):
पुनरावृत्ती होणारे युरीनरी ट्रॅक्ट इन्फेक्शन्स (UTIs), epididymitis (अंडकोषातील संसर्ग), किंवा orchitis (अंडकोषाच्या सूज) यांसारख्या संसर्गामुळे शुक्राणूंच्या गुणवत्तेत आणि संख्येत घट होऊ शकते.

4. जादा मद्यपान व धूम्रपान:
सतत मद्यपान आणि धूम्रपान करणारे पुरुषांची शुक्राणू संख्या कमी होण्याची शक्यता जास्त असते. हे शरीरातील अँटीऑक्सिडंट्सला नष्ट करतं आणि शुक्राणूंच्या गुणवत्तेवर परिणाम करतो.

5. Obesity (मोटापा):
अधिक वजन असलेल्या पुरुषांमध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी होण्याची शक्यता जास्त असते. अत्यधिक शरीरातील चरबी हॉर्मोनल असंतुलन निर्माण करू शकते.

6. Environmental Toxins (पर्यावरणीय विष):
रासायनिक पदार्थ, कीटनाशक, प्लास्टिकमधील बिस्फेनॉल-A (BPA) आणि इतर प्रदूषक हे शुक्राणूंच्या उत्पादनावर गंभीर परिणाम करू शकतात. या पदार्थांच्या संपर्कात येणाऱ्या पुरुषांना प्रजननक्षमतेसाठी धोका होऊ शकतो.

उपाय आणि उपचार:

1. जीवनशैलीतील बदल:

• तणाव कमी करा: ध्यान, योग, व्यायाम आणि मनःशांतीचे उपाय तणाव कमी करण्यासाठी मदत करू शकतात.

• सतत व्यायाम करा: नियमित व्यायाम शुक्राणूंची गुणवत्ता आणि संख्या सुधारू शकतो.

2. संतुलित आहार:

• अँटीऑक्सिडंट्स: व्हिटॅमिन C, व्हिटॅमिन E, आणि जिंक आणि सेलेनियम यांसारख्या अँटीऑक्सिडंट्ससह समृद्ध आहार घेणे आवश्यक आहे.

• पाणी पिणे: शरीर हायड्रेटेड राहणे हॉर्मोनल संतुलन राखण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.

3. यथा योग्य वजन राखणे:
मोटापासून बचाव करणे अत्यंत आवश्यक आहे. वजन कमी करण्यासाठी आहार आणि व्यायाम यांचा योग्य समतोल ठेवावा.

4. धूम्रपान आणि मद्यपान टाळा:
धूम्रपान आणि मद्यपान प्रजननक्षमतेवर नकारात्मक प्रभाव टाकतात. त्यांना पूर्णपणे टाळणे सर्वोत्तम आहे.

5. Varicocele वर उपचार:
वेरिकोसेलच्या प्रकरणात शस्त्रक्रिया आवश्यक असू शकते. यामुळे अंडकोषामधील रक्तप्रवाह सुधारून शुक्राणूंची संख्या वाढवता येऊ शकते.

6. Medical Treatment:
जर कारण एक हॉर्मोनल असंतुलन असेल, तर टेस्टोस्टेरोन किंवा इतर हॉर्मोन उपचारांसाठी डॉक्टरांचा सल्ला घेणं आवश्यक आहे.

तज्ज्ञांचे मत

प्रजनन तज्ञ डॉ. सुरेश जोशी यांचे म्हणणे आहे:”आजकालच्या जीवनशैलीमुळे शुक्राणूंची गुणवत्ता आणि संख्या कमी होणे ही एक गंभीर समस्या बनली आहे. परंतु योग्य उपचार, जीवनशैलीतील बदल आणि संतुलित आहारामुळे यावर मात करता येऊ शकते.”

शुक्राणूंची संख्या कमी होणे हे एक सामान्य, परंतु गंभीर समस्या असू शकते. त्यासाठी आपल्या जीवनशैलीत बदल करणे, संतुलित आहार घेणे, आणि डॉक्टरांचा सल्ला घेणे हे आवश्यक आहे. वेळेत उपचार घेतल्यास प्रजननक्षमता पुनर्संचयित केली जाऊ शकते.