लैंगिक संबंध हा मानवी जीवनाचा एक नैसर्गिक आणि महत्त्वाचा भाग आहे. दोन व्यक्तींमधील शारीरिक आणि भावनिक जवळीक वाढवणारे हे एक सुंदर माध्यम आहे. मात्र, अनेक जोडप्यांना लैंगिक इच्छेच्या बाबतीत असमतोल जाणवतो. विशेषतः महिलांच्या बाबतीत, ‘नाही’ म्हणण्यामागे अनेक गुंतागुंतीची कारणे असू शकतात, ज्यांना अनेकदा दुर्लक्षित केले जाते. या लेखात आपण महिलांच्या लैंगिक इच्छेवर परिणाम करणाऱ्या काही अज्ञात आणि महत्त्वाच्या पैलूंचा शोध घेणार आहोत.
1. केवळ शारीरिक नाही, भावनिक आणि मानसिक जवळीक:
पुरुषांच्या तुलनेत महिलांसाठी लैंगिक इच्छा अनेकदा भावनिक आणि मानसिक जवळीकाशी अधिक जोडलेली असते. जर महिलेला तिच्या जोडीदारासोबत भावनिकरित्या सुरक्षित आणि कनेक्टेड वाटत नसेल, तर तिची लैंगिक इच्छा कमी होऊ शकते. दिवसभरच्या तणावानंतर किंवा भांडणानंतर तिला शारीरिक जवळीक साधण्याची इच्छा होणे कठीण असू शकते. संवाद, आपुलकी आणि समजून घेण्याची भावना लैंगिक इच्छेला चालना देऊ शकते.
2. शरीराची बदलती रसायनशास्त्र (Hormonal Fluctuations):
महिलांच्या शरीरात होणारे हार्मोनल बदल त्यांच्या लैंगिक इच्छेवर मोठा परिणाम करतात. मासिक पाळीच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांमध्ये इस्ट्रोजेन (Estrogen) आणि प्रोजेस्टेरॉन (Progesterone) या हार्मोन्सची पातळी बदलते. काही महिलांना ओव्हुलेशनच्या (Ovulation) काळात लैंगिक इच्छा वाढलेली जाणवते, तर काहींना मासिक पाळीच्या आधी किंवा दरम्यान ती कमी होऊ शकते. गर्भधारणा आणि बाळंतपणानंतर होणारे हार्मोनल बदल देखील लैंगिक इच्छेवर परिणाम करू शकतात. रजोनिवृत्तीनंतर (Menopause) इस्ट्रोजेनची पातळी कमी झाल्यामुळे योनीमार्गातील कोरडेपणा आणि लैंगिक संबंधादरम्यान होणारा त्रास यामुळे लैंगिक इच्छा कमी होऊ शकते.
3. भूतकाळातील अनुभव आणि मानसिक आघात (Past Experiences and Trauma):
लैंगिक शोषण, गैरवर्तन किंवा इतर कोणत्याही प्रकारचा मानसिक आघात महिलेच्या लैंगिकतेवर खोलवर परिणाम करू शकतो. भूतकाळातील नकारात्मक अनुभव भीती, असुरक्षितता आणि लैंगिक संबंधांबद्दल नकारात्मक दृष्टिकोन निर्माण करू शकतात. यामुळे महिलेला लैंगिक संबंधांपासून दूर राहण्याची किंवा त्यात रस न दाखवण्याची तीव्र इच्छा होऊ शकते. अशा परिस्थितीत व्यावसायिक सल्ला आणि भावनिक आधार अत्यंत महत्त्वाचा असतो.
4. शारीरिक आरोग्य आणि वेदना (Physical Health and Pain):
काही शारीरिक समस्या आणि आजार महिलांच्या लैंगिक इच्छेवर परिणाम करू शकतात. क्रोनिक वेदना (Chronic Pain), एंडोमेट्रिओसिस (Endometriosis), फायब्रॉइड्स (Fibroids) किंवा इतर कोणत्याही प्रकारच्या शारीरिक अस्वस्थतेमुळे लैंगिक संबंध वेदनादायक वाटू शकतात, ज्यामुळे महिलेची लैंगिक इच्छा कमी होते. काही औषधांचे दुष्परिणाम देखील लैंगिक इच्छेवर परिणाम करू शकतात. त्यामुळे शारीरिक समस्यांकडे लक्ष देणे आणि योग्य उपचार घेणे महत्त्वाचे आहे.
5. नातेसंबंधातील समस्या आणि संवादहीनता (Relationship Issues and Lack of Communication):
जोडप्यांमधील सततचे वाद, गैरसमज, भावनिक दुरावा आणि संवादहीनता यांचा थेट परिणाम लैंगिक जीवनावर होतो. जर महिलेला तिच्या जोडीदाराकडून आदर, प्रेम आणि समज मिळत नसेल, तर तिची लैंगिक इच्छा कमी होऊ शकते. लैंगिक गरजा आणि अपेक्षांबद्दल मोकळी चर्चा न केल्यास दोघांमध्ये असंतोष निर्माण होऊ शकतो.
6. सामाजिक आणि सांस्कृतिक दबाव (Social and Cultural Pressure):
अनेक समाजात महिलांच्या लैंगिकतेबद्दल नकारात्मक दृष्टिकोन असतो. त्यांच्यावर ‘चांगल्या पत्नी’ आणि ‘आई’ ची भूमिका लादली जाते, ज्यामुळे त्यांची स्वतःची लैंगिक इच्छा दुय्यम मानली जाते. लैंगिकतेबद्दल बोलण्यास संकोच करणे किंवा लाज वाटणे हे सामाजिक दबावाचेच परिणाम आहेत. या दबावामुळे महिलांना त्यांच्या लैंगिक गरजा व्यक्त करणे कठीण होते आणि त्यांची नैसर्गिक लैंगिक इच्छा दाबली जाते.
7. स्वतःची लैंगिकता आणि आनंद न ओळखणे (Not Knowing One’s Own Sexuality and Pleasure):
अनेक महिलांना त्यांच्या स्वतःच्या शरीराची आणि लैंगिकतेची पुरेशी माहिती नसते. त्यांना कोणत्या गोष्टींमध्ये आनंद मिळतो हे त्यांना माहीत नसते किंवा ते स्वतःच्या आनंदाला महत्त्व देत नाहीत. यामुळे लैंगिक संबंध त्यांच्यासाठी केवळ कर्तव्य किंवा जोडीदाराला खुश करण्याचा एक मार्ग बनून राहतो, ज्यामुळे त्यांची स्वतःची लैंगिक इच्छा कमी होते. स्वतःच्या शरीराला आणि लैंगिकतेला समजून घेणे आणि स्वतःच्या आनंदाला महत्त्व देणे महत्त्वाचे आहे.
8. तणाव आणि थकवा (Stress and Fatigue):
आजच्या धावपळीच्या जीवनात महिला अनेक भूमिका एकाच वेळी निभावतात. घर, कुटुंब आणि करिअरची जबाबदारी त्यांच्यावर असते, ज्यामुळे त्यांना शारीरिक आणि मानसिक थकवा जाणवतो. या तणावाचा आणि थकव्याचा थेट परिणाम त्यांच्या लैंगिक इच्छेवर होतो. विश्रांतीसाठी आणि स्वतःसाठी वेळ काढणे लैंगिक आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
महिलांच्या लैंगिक इच्छेवर परिणाम करणारे घटक अनेक आणि गुंतागुंतीचे असू शकतात. केवळ शारीरिक कारणेच नव्हे, तर भावनिक, मानसिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक पैलू देखील यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. ‘ती’ ‘नाही’ का म्हणते, हे समजून घेण्यासाठी तिच्या दृष्टिकोनातून विचार करणे, तिच्या भावनांचा आदर करणे आणि तिच्याशी मनमोकळा संवाद साधणे अत्यंत आवश्यक आहे. लैंगिक आरोग्य हा केवळ शारीरिक विषय नाही, तर तो दोन व्यक्तींमधील प्रेम, आपुलकी आणि समजूतदारपणावर आधारलेला असतो. त्यामुळे या अज्ञात पैलूंकडे लक्ष देणे आणि सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी प्रयत्न करणे दोघांच्याही नात्यासाठी आणि आनंदासाठी महत्त्वाचे आहे.