फिटनेस आणि निरोगी जीवनशैली हे सर्वांना आकर्षित करणारे मुद्दे असतात, पण अनेक वेळा लोक फिटनेसच्या नादात काही चुकीच्या सवयी करतात, ज्या त्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर प्रतिकूल परिणाम करू शकतात. विशेषत: अत्यधिक व्यायाम, चुकीच्या आहाराची निवड, आणि अपर्याप्त विश्रांती या सवयी शरीराला हानी पोहचवू शकतात.
चला, तर पाहूया फिटनेसच्या नादात साधल्या जाऊ शकणाऱ्या काही सवयी आणि त्यांचे आरोग्यावर होणारे परिणाम.
१. अत्यधिक व्यायाम – ‘ओव्हरट्रेनिंग सिंड्रोम’
अत्यधिक व्यायाम हा शरीरावर ताण आणतो आणि ‘ओव्हरट्रेनिंग सिंड्रोम’ (Overtraining Syndrome) होऊ शकतो. व्यायामाचा अति प्रमाणामध्ये केल्याने शरीरातील ऊर्जा संपते, स्नायूंना आराम मिळत नाही, आणि शरीर जास्त वेळ थकलेले आणि तणावग्रस्त राहते. यामुळे शरीराचा परफॉर्मन्स कमी होतो आणि गंभीर दुखापतींचा धोका वाढतो.
एक्सपर्ट सल्ला:
-
व्यायामाचे प्रमाण आणि तीव्रता शरीराच्या क्षमतेनुसार ठरवा.
-
विश्रांतीसाठी वेळ देणे खूप महत्त्वाचे आहे, विशेषत: उच्च तीव्रतेचा व्यायाम केल्यावर.
२. चुकीचा आहार – ‘माल्टीविटॅमिन्स आणि सप्लिमेंट्सच्या अतिरेकाचा धोका’
फिटनेसच्या नादात अनेक लोक आपल्या आहारात ‘सप्लिमेंट्स’ आणि ‘माल्टीविटॅमिन्स’चा अत्यधिक वापर करतात. काही सप्लिमेंट्स शरीरासाठी हानिकारक असू शकतात, जे वापरणे सुरक्षित असते, असे समजले जात नाही. विशेषत: जास्त प्रोटीन किंवा अ‍ॅमिनो अ‍ॅसिड्स घेणे शरीरावर ताण आणू शकते आणि मूत्राशयाशी संबंधित समस्या होऊ शकतात.
एक्सपर्ट सल्ला:
-
आहारातील नैसर्गिक स्रोतांकडून आवश्यक पोषणतत्त्वे मिळवण्याचा प्रयत्न करा.
-
डॉक्टर किंवा न्यूट्रिशनिस्टचा सल्ला घेऊनच सप्लिमेंट्स घेण्याचा निर्णय घ्या.
३. अत्यधिक कॅलोरी कटींग – शरीराची कमजोरी होऊ शकते
फिटनेसच्या नादात कॅलोरी कटींग (calorie cutting) हा एक सामान्य ट्रेंड बनला आहे. परंतु अत्यधिक कॅलोरी कमी केल्याने शरीराची ऊर्जा कमी होऊ शकते आणि ते इतर शारीरिक प्रक्रियांवर परिणाम करू शकते. कॅलोरी कमी केल्याने शरीरातील पोषणतत्त्वांची कमतरता होऊ शकते, ज्यामुळे हाडे आणि स्नायू कमजोर होऊ शकतात.
एक्सपर्ट सल्ला:
-
कॅलोरी कमी करण्याऐवजी योग्य आहारातील पोषणतत्त्वांची निवड करा.
-
प्रमाणबद्ध कॅलोरी नियंत्रणावर लक्ष केंद्रित करा, अत्यधिक कॅलोरी कटींग टाळा.
४. पर्याप्त झोपेचा अभाव – ‘रिस्ट आणि रिकव्हरी’ महत्वाचे
व्यायामाच्या नादात, अनेक लोक विश्रांती घेण्यास दुर्लक्ष करतात. शारीरिक आरोग्यासाठी मात्र विश्रांती अत्यंत महत्त्वाची आहे. व्यायामानंतर स्नायूंना रिकव्हरीसाठी विश्रांतीची आवश्यकता असते. झोपेच्या अभावामुळे शरीराची निरोगी वाढ आणि पुनरुत्थान प्रक्रिया प्रभावित होऊ शकते, ज्यामुळे थकवा, तणाव, आणि मानसिक अडचणी निर्माण होतात.
एक्सपर्ट सल्ला:
-
झोपेसाठी नियमित वेळ ठरवा आणि आठ तासांची गाढ झोप घेण्याचे सुनिश्चित करा.
-
व्यायामाच्या दरम्यान थोडा वेळ विश्रांतीसाठी ठेवा.
५. निरंतर आणि सशक्त स्ट्रेचिंगचा अभाव – जखमांचे धोके
फिटनेस रुटीनमध्ये स्ट्रेचिंग आणि वार्म-अप ही अत्यंत महत्त्वाची बाब आहे, जी अनेक लोक टाळतात. स्ट्रेचिंग नसल्यास स्नायू कठीण होऊ शकतात, आणि जखमांची शक्यता वाढते. यामुळे शरीराची लवचिकता कमी होऊ शकते, आणि दैनंदिन क्रियाकलाप देखील त्रासदायक होऊ शकतात.
एक्सपर्ट सल्ला:
-
प्रत्येक व्यायामाच्या आधी आणि नंतर हलके स्ट्रेचिंग करा.
-
लवचिकता राखण्यासाठी नियमित योग किंवा स्ट्रेचिंग सत्रे करा.
फिटनेसची गोष्ट काही लोकांसाठी आव्हानात्मक असू शकते, परंतु याच्या नादात काही चुकीच्या सवयी शारीरिक आरोग्यावर हानीकारक ठरू शकतात. योग्य आहार, नियमित व्यायाम, पुरेशी विश्रांती आणि शरीराला आवश्यक त्या खाण्याच्या पदार्थांची निवड करणे हे महत्वाचे आहे. फिटनेस आणि निरोगी जीवनशैलीसाठी, प्रत्येक पावलाचा विचार करा आणि योग्य मार्गावर जाऊन आपल्या आरोग्याचे रक्षण करा.