मासिक पाळी – स्त्रीच्या आयुष्यातील एक नैसर्गिक प्रक्रिया. तरीही या काळात अनेक महिला शारीरिक वेदना, मानसिक चिडचिड, थकवा आणि नैराश्य अनुभवतात. यामुळे त्या दिवसांत काम, संवाद आणि मानसिक ऊर्जा कमी होते. पण आरोग्यतज्ज्ञ सांगतात की, काही सवयींमध्ये थोडा बदल करून आणि सकारात्मक दृष्टीकोन ठेवून हे दिवसही साजरे करता येतात — आनंदाने आणि आत्मविश्वासाने!
१. स्वतःला दोष देऊ नका — ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे
डॉ. स्नेहा गोखले (स्त्रीरोगतज्ज्ञ) सांगतात, “मासिक पाळी ही आजार नाही. ती स्त्रीच्या आरोग्याचं लक्षण आहे. त्यामुळे त्यावेळी कमजोरी आली, मन अस्वस्थ झालं, तरी त्यात दोष नाही.”
२. हलका व्यायाम करा
पाळीच्या वेळी संपूर्ण विश्रांती घेणं योग्यच, पण याचा अर्थ हलकासा व्यायाम बंद करणं नाही. चालणे, स्ट्रेचिंग किंवा योग यामुळे रक्ताभिसरण सुधारतं आणि मुरक्यांमुळे होणारी वेदना कमी होते.
३. संतुलित आहार घ्या
या काळात थोडा गोड खाण्याची इच्छा होते, पण जास्त साखर, तळलेले पदार्थ टाळा. त्याऐवजी हंगामी फळं, कोरडे मेवे, आयर्नयुक्त भाज्या आणि पुरेसे पाणी प्या. त्यामुळे थकवा कमी होईल आणि मन हलकं वाटेल.
४. पुरेशी झोप घ्या
रात्री पुरेशी झोप न झाल्यास चिडचिड वाढते. पाळीच्या दिवसांत शरीर अधिक थकतं, त्यामुळे ७–८ तासांची शांत झोप घेणं अत्यंत आवश्यक आहे.
५. स्वतःसाठी वेळ काढा
या काळात मन प्रसन्न ठेवण्यासाठी आवडती पुस्तकं वाचा, म्युझिक ऐका, हलका सिनेमा बघा. ही स्वतःची काळजी घेण्याची वेळ समजा.
६. गरज असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या
खूप वेदना, जास्त रक्तस्राव, थकवा किंवा डिप्रेशन वाटल्यास ‘हे सहनच करायचं’ असं समजू नका. तज्ज्ञ डॉक्टरांशी बोलणं आवश्यक आहे. योग्य औषधं, तपासणी आणि सल्ल्याने तुमचं आयुष्य अधिक सुसह्य होऊ शकतं.
७. “नो वर्क डे”ची गरज वाटल्यास — घ्या!
शरीर आणि मनाने खूप थकल्यास, एक दिवस स्वतःला विश्रांती द्या. हे दुर्बलतेचं लक्षण नाही, तर स्वतःबद्दलची जबाबदारी आहे.
८. इतर महिलांशी संवाद साधा
या काळात स्वतःला एकटं वाटत असेल, तर जवळच्या मैत्रिणी, आई किंवा सहकाऱ्यांशी बोला. त्यांच्या अनुभवांतून तुम्हाला मदत, समज आणि प्रेरणा मिळेल.
९. मानसिक ताण कमी करा
पाळीच्या दिवसांत हार्मोनल बदलांमुळे मानसिक तणाव वाढू शकतो. ध्यान, श्वसन तंत्र (Breathing techniques), किंवा मनाला आनंद देणारी क्रियाकलाप करा.
१०. सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवा
ही काही ‘कमकुवत’ होण्याची वेळ नाही. मासिक पाळी हे तुमच्या शरीरातील सामर्थ्याचं लक्षण आहे. त्यामुळे ‘नॉर्मल’पणे वागा, स्वतःला दोषी मानू नका आणि ‘गिल्ट-फ्री’ दिवस जगण्याचा प्रयत्न करा.
तज्ज्ञांचं मत:
“पाळीचे दिवस ‘अडथळा’ नसून ‘आत्मसमज’ वाढवण्याची संधी आहेत,” असं डॉ. वैशाली पाटील सांगतात. “सकारात्मक सवयी अंगीकारल्यास हे दिवसही सहज आणि आनंददायक होऊ शकतात.”
पाळीच्या दिवसांत ‘नकारात्मक’ होणं स्वाभाविक आहे, पण ते ‘नियती’ नाही. योग्य आहार, व्यायाम, पुरेशी झोप आणि मानसिक समज याच्या साहाय्याने तुम्हीही हे दिवस आरामात पार करू शकता — तीही एक हसत, आनंदी, पॉझिटिव्ह स्त्री म्हणून!