प्रधानमंत्री मुद्रा योजना नेमकी काय आहे, त्याचा लाभ कोण घेऊ शकतो?

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना आपल्या देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केली आहे. पंतप्रधान मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत देशातील नागरिकांना ₹ 1000000 ची आर्थिक मदत कर्जाच्या स्वरूपात दिली जात आहे. तुमचा व्यवसाय असेल किंवा पुढे वाढवायचा असेल, तर मुद्रा योजनेंतर्गत अर्ज करून तुम्ही ₹ 1000000 पर्यंतचे कर्ज सहज मिळवू शकता. या लेखाद्वारे आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत की अर्जाची प्रक्रिया काय आहे. ही योजना, त्याची आवश्यक कागदपत्रे.ती काय आहे, पात्रता आणि फायदे काय आहेत, आणि इतर माहिती, योजनेशी संबंधित सर्व माहिती मिळविण्यासाठी, आपण हा लेख शेवटपर्यंत वाचा.

केंद्र सरकारने मुद्रा कर्जासाठी 3 लाख कोटी रुपयांचे बजेट तयार केले होते, त्यापैकी 1.75 लाख कोटी रुपयांचे कर्ज आतापर्यंत वितरित करण्यात आले आहे. ज्यांना मुद्रा योजना 2023 अंतर्गत कर्ज घ्यायचे आहे, त्यांना कर्ज घेण्यासाठी कोणतेही प्रक्रिया शुल्क भरावे लागणार नाही. या योजनेंतर्गत कर्ज परतफेडीचा कालावधी 5 वर्षांनी वाढवण्यात आला आहे. या प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत देशातील लोकांना मुद्रा कर्ज घेण्यासाठी मुद्रा कार्ड दिले जाते.

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या माध्यमातून 54 लाख कर्जदारांना सुमारे 36578 कोटी रुपयांचे कर्ज मंजूर करण्यात आले आहे. त्यापैकी 35598 कोटी रुपये तिन्ही श्रेणीतील कर्जदारांना देण्यात आले आहेत. बँकेने 44126 कोटी मंजूर केले होते. त्यापैकी 38668 कोटी रुपये वितरित करण्यात आले. ही योजना सुरू झाल्यापासून 7 वर्षांत 353 दशलक्ष लाभार्थ्यांना एकूण 19.22 ट्रिलियन कर्ज मंजूर करण्यात आले आहे. सरकारने 2015 मध्ये प्रधानमंत्री मुद्रा योजना सुरू केली. ज्याद्वारे बँक आणि बिगर बँकिंग वित्तीय कंपनी, उत्पादन, व्यापार, सेवा आणि संबंधित क्रियाकलापांना कर्ज दिले जाते. हे कर्ज कमाल 10 लाख रुपयांपर्यंत आहे.

मंजूर 19.22 ट्रिलियन रुपयांपैकी 302.5 दशलक्ष लाभार्थ्यांना शिशू कर्जाअंतर्गत 8 ट्रिलियन रुपये वितरित करण्यात आले. किशोर कर्जाअंतर्गत 6.67 ट्रिलियन ते 44 दशलक्ष लाभार्थी आणि तरुण कर्ज अंतर्गत 7 दशलक्ष लाभार्थ्यांना 4.51 ट्रिलियन रुपये. 2021-22 या आर्थिक वर्षात या योजनेअंतर्गत 53.7 दशलक्ष लाभार्थ्यांना 3.39 ट्रिलियन रुपये प्रदान करण्यात आले. तर 2020-21 मध्ये 50.7 दशलक्ष लाभार्थ्यांना 3.21 ट्रिलियन रुपये प्रदान करण्यात आले.

योजनेंतर्गत महिला लाभार्थ्यांची संख्या 68% आहे
प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेतून एकूण 33 कोटी कर्ज देण्यात आले आहे. त्यापैकी 68% लाभार्थी महिला आहेत. या महिला एससी, एसटी आणि अल्पसंख्याक समाजातील आहेत. केंद्रीय मंत्री स्मृती इराणी यांनी 30 मार्च 2022 रोजी राज्यसभेत ही माहिती दिली होती. छोट्या उद्योगांना आर्थिक सहाय्य देण्याच्या उद्देशाने ही योजना सुरू करण्यात आली होती. देशातील कोणत्याही नागरिकाला या योजनेचा लाभ मिळू शकतो. केंद्र सरकारकडून महिला सक्षमीकरणावर विशेष लक्ष दिले जात आहे. त्यासाठी सरकार विविध योजना राबवत आहे. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गतही महिलांना सर्वाधिक कर्ज उपलब्ध करून देण्यात आले आहे. देशातील नागरिकांच्या व्यवसायाचा विस्तार करण्यासाठी ही योजना प्रभावी ठरेल. याशिवाय देशातील नागरिकांचे जीवनमानही या योजनेद्वारे सुधारेल.

या योजनेंतर्गत राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेश निहाय आणि लिंगनिहाय उद्दिष्टे सरकारद्वारे वाटप केलेली नाहीत. विविध बाबींचे मूल्यांकन केल्यानंतर या योजनेअंतर्गत कर्ज दिले जाते. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अंमलबजावणीशी संबंधित कोणतीही तक्रार असल्यास, तक्रारीचे निवारण संबंधित बँकेच्या समन्वयाने केले जाते. योजनेच्या अंमलबजावणीत सुधारणा करण्यासाठी पुढील उपाययोजना केल्या जातील.

आपणा सर्वांना माहिती आहे की, आपल्या देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी उद्योजकतेला चालना देण्यासाठी 8 एप्रिल 2015 रोजी मुद्रा कर्ज योजना सुरू केली होती. वित्त मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, या योजनेअंतर्गत, ही योजना सुरू झाल्यापासून बँका आणि वित्तीय संस्थांकडून 28.81 कोटी लाभार्थ्यांना 15.10 लाख कोटी रुपयांचे कर्ज वितरित करण्यात आले आहे. वित्त मंत्रालयाच्या अंतर्गत वित्तीय सेवा विभागाने ट्विटद्वारे ही माहिती दिली आहे. मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत, तीन श्रेणींमध्ये 10 लाख रुपयांपर्यंतचे हमीमुक्त कर्ज दिले जाते. शिशु, किशोर आणि तरुण या तीन श्रेणी आहेत.

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना 6 वर्षे
व्यवसायासाठी असुरक्षित कर्ज देण्यासाठी प्रधानमंत्री मुद्रा योजना सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत तीन प्रकारचे कर्ज दिले जाते, ते म्हणजे शिशु मुद्रा कर्ज, किशोर मुद्रा कर्ज आणि तरुण मुद्रा कर्ज. शिशू मुद्रा कर्जाअंतर्गत ₹ 50000 पर्यंतचे कर्ज दिले जाते. किशोर मुद्रा कर्जाअंतर्गत ₹ 50000 ते ₹ 500000 पर्यंतची कर्जे दिली जातात आणि ₹ 500000 ते ₹ 1000000 पर्यंतची मुद्रा कर्ज तरुण मुद्रा लोन अंतर्गत उपलब्ध करून दिली जाते. 8 एप्रिल 2015 रोजी ही योजना सुरू करण्यात आली. या योजनेअंतर्गत कोणताही निश्चित व्याजदर नाही. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत वेगवेगळ्या बँका वेगवेगळे व्याजदर आकारतात.

गेल्या 6 वर्षात प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेद्वारे आतापर्यंत 28.68 लाभार्थ्यांना 14.96 लाख कोटी रुपयांचे कर्ज प्रदान करण्यात आले आहे. 2015 ते 2018 या कालावधीत या योजनेद्वारे सुमारे 1.12 कोटी अतिरिक्त नोकऱ्या निर्माण झाल्या आहेत.
या योजनेच्या माध्यमातून लहान व्यवसायांना प्रोत्साहन देण्यात आले आहे. सन 2020-21 मध्ये, 4.20 कोटी लाभार्थ्यांना सरकारने कर्ज दिले. 2020-21 या आर्थिक वर्षासाठी 19 मार्च 2021 पर्यंत लाभार्थ्यांना 2.66 लाख कोटी रुपये वाटप करण्यात आले आहेत.

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत सुमारे 88% शिशू कर्जे वितरित करण्यात आली. 24% नवीन उद्योजकांना कर्ज देण्यात आले. 68% कर्जे महिलांसाठी तर 51% कर्जे अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि मागासवर्गीय नागरिकांना उपलब्ध करून देण्यात आली. याशिवाय, सुमारे 11% कर्ज अल्पसंख्याक समाजातील नागरिकांना देण्यात आले.

मुद्रा कर्ज योजना व्यावसायिक वाहन खरेदी
आपणा सर्वांना माहिती आहे की, देशातील नागरिकांना त्यांचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कर्ज उपलब्ध करून देण्यासाठी सरकारने प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना सुरू केली आहे. आतापर्यंत अनेकांनी या योजनेचा लाभ घेतला आहे. तुम्हालाही प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेचा लाभ घ्यायचा असेल, तर तुम्हाला बँकेत अर्ज करावा लागेल. या योजनेद्वारे सरकारकडून ₹ 1000000 पर्यंतचे कर्ज दिले जाते. या योजनेंतर्गत व्यावसायिक वाहने खरेदी करण्यासाठी सरकारकडून कर्जही दिले जाते. या योजनेद्वारे ट्रॅक्टर, ऑटो रिक्षा, टॅक्सी, ट्रॉली, माल वाहतूक करणारी वाहने, तीन चाकी वाहने, ई-रिक्षा इत्यादी खरेदी करण्यासाठी कर्ज घेता येईल.

मुद्रा कर्ज योजनेद्वारे कृषी आणि पशुसंवर्धन, व्यापारी, दुकानदार आणि सेवा क्षेत्रासाठी कर्ज दिले जाते. कर्जाची रक्कम देण्यासाठी लाभार्थ्यांना मुद्रा कार्ड दिले जाते. हे कर्ज पूर्णपणे असुरक्षित आहे आणि ते 5 वर्षांपर्यंत वाढवता येऊ शकते.

पीएम मुद्रा योजनेचे उद्दिष्ट
या योजनेचा मुख्य उद्देश असा आहे की देशात असे अनेक लोक आहेत ज्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा आहे परंतु पैशाअभावी ते सुरू करू शकत नाहीत, अशा लोकांसाठी केंद्र सरकारने ही योजना सुरू केली आहे. 2023 अंतर्गत मुद्रा कर्ज घेऊन लहान व्यवसाय करा. आणि या योजनेअंतर्गत लोकांना अतिशय सोप्या पद्धतीने कर्ज उपलब्ध करून देणे. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना 2023 द्वारे देशातील लोकांची स्वप्ने साकार करणे आणि त्यांना स्वावलंबी आणि सशक्त बनवणे.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेचे प्रकार
या योजनेंतर्गत तीन प्रकारची कर्जे दिली जातात.

शिशू कर्ज: या प्रकारच्या मुद्रा योजनेअंतर्गत, लाभार्थ्यांना ₹ 50000 पर्यंतचे कर्ज वाटप केले जाईल.
किशोर कर्ज: या प्रकारच्या मुद्रा योजनेअंतर्गत, लाभार्थ्यांना ₹ 50000 ते ₹ 500000 पर्यंतचे कर्ज वाटप केले जाईल.
तरुण कर्ज: या प्रकारच्या मुद्रा योजनेअंतर्गत, लाभार्थ्यांना ₹ 500000 ते ₹ 1000000 पर्यंतचे कर्ज वाटप केले जाईल.

मुद्रा योजनेअंतर्गत बँका समाविष्ट आहेत
अलाहाबाद बँक
बँक ऑफ इंडिया
कॉर्पोरेशन बँक
आयसीआयसीआय बँक
j&k बँक
पंजाब आणि सिंध बँक
सिंडिकेट बँक
युनियन बँक ऑफ इंडिया
आंध्र बँक
बँक ऑफ महाराष्ट्र
देना बँक
IDBI बँक
कर्नाटक बँक
पंजाब नॅशनल बँक
तामिळनाडू मर्केटाइल बँक
अॅक्सिस बँक
कॅनरा बँक
फेडरल बँक
इंडियन बँक
कोटक महिंद्रा बँक
सारस्वत बँक
युको बँक
बँक ऑफ बडोदा
सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया
एचडीएफसी बँक
इंडियन ओव्हरसीज बँक
ओरिएंटल बँक ऑफ कॉमर्स
स्टेट बँक ऑफ इंडिया
युनियन बँक ऑफ इंडिया

मुद्रा कार्ड
मुद्रा कर्ज घेणाऱ्या लाभार्थीला मुद्रा कार्ड दिले जाईल. हे मुद्रा कार्ड लाभार्थी डेबिट कार्डप्रमाणे वापरू शकतात. मुद्रा कार्डद्वारे लाभार्थी त्याच्या गरजेनुसार एटीएममधून पैसे काढू शकतील. तुम्हाला हे मुद्रा कार्ड पासवर्डसह दिले जाईल जे तुम्हाला गोपनीय ठेवावे लागेल आणि तुम्ही तुमच्या व्यवसायाशी संबंधित गरजा पूर्ण करण्यासाठी हे कार्ड वापरू शकता.

पीएम मुद्रा कर्ज योजनेचे फायदे
देशातील कोणतीही व्यक्ती ज्याला स्वतःचा छोटा व्यवसाय सुरू करायचा आहे तो PMMY अंतर्गत कर्ज घेऊ शकतो.
या योजनेअंतर्गत देशातील नागरिकांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कोणत्याही हमीशिवाय कर्ज दिले जाईल. याशिवाय कर्जासाठी प्रोसेसिंग चार्जही आकारला जात नाही. मुद्रा योजनेत कर्ज परतफेडीचा कालावधी ५ वर्षांपर्यंत वाढवता येतो.
कर्जदाराला मुद्रा कार्ड मिळते, ज्याच्या मदतीने व्यवसायाच्या गरजा खर्च करता येतात.

मुद्रा कर्ज योजनेसाठी कागदपत्रे
लहान व्यवसाय सुरू करणारे लोक आणि ज्यांना त्यांचा लहान व्यवसाय पुढे करायचा आहे ते देखील या प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना 2023 अंतर्गत कर्जासाठी अर्ज करू शकतात.
कर्ज घेणाऱ्या व्यक्तीचे वय 18 वर्षांपेक्षा कमी नसावे.
अर्जदार कोणत्याही बँकेत डिफॉल्टर नसावा
आधार कार्ड
पॅन कार्ड
अर्जाचा कायमचा पत्ता
व्यवसाय पत्ता आणि स्थापनेचा पुरावा
मागील तीन वर्षांचा ताळेबंद
इन्कम टॅक्स रिटर्न आणि सेल्फ टॅक्स रिटर्न
पासपोर्ट आकाराचा फोटो

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेत ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया
सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
मुद्रा कर्ज योजना
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
मुख्यपृष्ठावर तुम्हाला मुद्रा योजनेचे प्रकार दिसतील जे खालीलप्रमाणे आहेत.
अर्भक
युवा
तरुण
यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.
तुम्हाला या पेजवरून अर्ज डाउनलोड करावा लागेल.
यानंतर तुम्हाला या अर्जाची प्रिंट आऊट घ्यावी लागेल.
आता तुम्हाला अर्जात विचारलेली सर्व महत्त्वाची माहिती काळजीपूर्वक भरावी लागेल.
यानंतर तुम्हाला सर्व महत्त्वाची कागदपत्रे जोडावी लागतील.
आता तुम्हाला हा अर्ज तुमच्या जवळच्या बँकेत जमा करावा लागेल.
तुमच्या अर्जाच्या पडताळणीनंतर 1 महिन्याच्या आत तुम्हाला कर्ज वितरित केले जाईल.

मुद्रा पोर्टलवर लॉग इन करण्याची प्रक्रिया
सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
मुख्यपृष्ठावर, तुम्हाला लॉगिन बटणावर क्लिक करावे लागेल.
पंतप्रधान मुद्रा कर्ज योजना
आता तुमच्या समोर एक नवीन पेज उघडेल ज्यामध्ये तुम्हाला तुमचे युजरनेम, पासवर्ड आणि कॅप्चा कोड टाकावा लागेल.
आता तुम्हाला लॉगिन बटणावर क्लिक करावे लागेल.
अशा प्रकारे तुम्ही मुद्रा पोर्टलवर लॉग इन करू शकाल.

पीएम मुद्रा योजनेत अर्ज कसा करावा?
या योजनेंतर्गत कर्जासाठी अर्ज करू इच्छिणारे इच्छुक लाभार्थी त्यांच्या जवळच्या सरकारी बँक, खाजगी बँक, ग्रामीण बँक आणि व्यापारी बँक इत्यादींमध्ये जाऊन त्यांच्या सर्व कागदपत्रांसह अर्ज करू शकतात.
यानंतर, ज्या बँकेतून तुम्हाला कर्ज घ्यायचे आहे तेथे जा आणि अर्ज भरा.
आणि फॉर्म भरल्यानंतर तो तुमच्या सर्व कागदपत्रांसह संलग्न करा आणि बँक अधिकाऱ्याला सबमिट करा.
मग तुमच्या सर्व कागदपत्रांची पडताळणी केल्यानंतर, बँकेकडून तुम्हाला 1 महिन्याच्या आत कर्ज दिले जाईल.