गेल्या काही वर्षांत भारतात लैंगिक शिक्षणाविषयी अधिक जागरूकता निर्माण होत असली, तरीही अनेक तरुण आजही सुरक्षित लैंगिक संबंधाबाबत अनास्था दाखवत आहेत. विशेषतः १८ ते ३० वयोगटातील तरुणांमध्ये कंडोमचा वापर कमी होत चालल्याचे अनेक संशोधन अहवाल आणि सर्वेक्षणातून स्पष्ट झाले आहे. ही बाब चिंताजनक असून त्याचे दुष्परिणाम वैयक्तिक आरोग्य आणि समाजाच्या आरोग्यावरही होत आहेत.
कंडोम वापरात घट का?
-
सहज उपलब्धता असूनही अनास्था
शहरी भागांत कंडोम सहज मिळत असले तरी अनेक तरुण त्याचा वापर “असहज”, “रोमँटिक मूड खराब करणारा” किंवा “सुखात अडथळा आणणारा” समजून त्याकडे दुर्लक्ष करतात. -
लज्जा आणि समाजदृष्टीचा दबाव
फारच कमी तरुण फार्मसीतून खुलेपणाने कंडोम विकत घेतात. अजूनही अनेकांना वाटते की कंडोम विकत घेणे म्हणजे काहीतरी “गैरप्रकार” करतोय अशी भावना इतरांची होईल. -
अपुरे लैंगिक शिक्षण
शाळा-कॉलेज पातळीवर पुरेसे आणि खुले लैंगिक शिक्षण न दिल्यामुळे तरुणांना गर्भधारणा व लैंगिक रोगांबाबत नीट माहिती नसते. त्यातूनच कंडोमच्या गरजेची जाणीव कमी होते.
धोके कोणते?
-
अवांछित गर्भधारणा
कंडोम न वापरल्यास अनियोजित गर्भधारणा होण्याचा धोका वाढतो. यामुळे गर्भपात, सामाजिक दबाव, शिक्षणात अडथळा, मानसिक तणाव यासारख्या समस्या निर्माण होतात. -
लैंगिक रोगांचा धोका
एचआयव्ही/एड्स, गोनोरिया, सिफिलिस, क्लॅमिडिया यांसारखे संसर्गजन्य आजार असुरक्षित लैंगिक संबंधामुळे होण्याची शक्यता दुप्पट होते. -
संबंधातील जबाबदारीचे भान गमावणे
कंडोमचा वापर म्हणजे केवळ सुरक्षा नव्हे, तर जबाबदारीचेही प्रतीक आहे. जोडीदाराची काळजी, त्याच्या आरोग्याची जबाबदारी घेण्याची मानसिकता निर्माण होते.
काय करता येईल?
-
लैंगिक शिक्षण अधिक खुले आणि वैज्ञानिक करणे
शाळांमध्येच योग्य वयात लैंगिक शिक्षण देणे गरजेचे आहे. शिक्षण फक्त जैविक दृष्टिकोनातून न देता, भावनिक आणि सामाजिक पैलूंनाही समाविष्ट केले पाहिजे. -
कंडोमचा वापर सामान्य मानणे
जाहिरात, सिनेमा आणि सामाजिक माध्यमांतून कंडोमचा वापर लाजिरवाणा नसून जबाबदारीचा भाग असल्याचे प्रतिपादन झाले पाहिजे. -
युवकांशी संवाद वाढवणे
पालक, शिक्षक आणि आरोग्य तज्ज्ञांनी तरुणांशी संवाद साधून त्यांच्या शंका दूर केल्या पाहिजेत.
कंडोम न वापरण्याच्या वाढत्या प्रवृत्तीमुळे केवळ वैयक्तिक पातळीवर नव्हे तर सार्वजनिक आरोग्याचाही धोका वाढतो आहे. ही समस्या ‘टॅबू’ म्हणून टाळण्याऐवजी खुलेपणाने, वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून आणि संवेदनशीलतेने हाताळणे आवश्यक आहे. सुरक्षित लैंगिक संबंध ही फक्त निवड नसून, ती एक सामाजिक जबाबदारी आहे, याची जाणीव प्रत्येक तरुणाने ठेवली पाहिजे.