संभोगासंबंधीची इच्छा (Libido) कमी होणे ही एक सामान्य समस्या आहे आणि ती कोणत्याही वयात कोणालाही होऊ शकते. अनेकदा यामागे शारीरिक कारणे (उदा. हार्मोनल असंतुलन, औषधांचे दुष्परिणाम, दीर्घकाळचे आजार) असली तरी, मानसिक आणि भावनिक घटक देखील यात मोठी भूमिका बजावतात. जर तुम्हाला अचानक तुमच्या संभोगासंबंधीच्या इच्छेमध्ये घट झाल्याचे जाणवत असेल, तर खालील मानसिक कारणे तपासणे महत्त्वाचे आहे.
१. ताण आणि चिंता (Stress and Anxiety)
आजच्या धावपळीच्या जीवनात ताण आणि चिंता (Stress and Anxiety) हे अविभाज्य घटक बनले आहेत. कामाचा ताण, आर्थिक अडचणी, कौटुंबिक समस्या किंवा अगदी दैनंदिन जीवनातील छोटे मोठे ताण देखील तुमच्या संभोगासंबंधीच्या इच्छेवर नकारात्मक परिणाम करू शकतात.
कॉर्टीसोल हार्मोनची वाढ: जेव्हा शरीर ताणात असते, तेव्हा कॉर्टीसोल (Cortisol) या स्ट्रेस हार्मोनची पातळी वाढते. कॉर्टीसोलची उच्च पातळी लैंगिक हार्मोन्सचे उत्पादन कमी करू शकते, ज्यामुळे संभोगाची इच्छा कमी होते.
लक्ष विचलित होणे: ताणामुळे मन अनेक विचारांमध्ये गुंतलेले राहते आणि लैंगिक क्रियेवर लक्ष केंद्रित करणे कठीण होते. चिंताग्रस्त व्यक्ती अनेकदा भविष्याची किंवा भूतकाळाची चिंता करत राहतात, ज्यामुळे वर्तमान क्षणाचा आनंद घेणे शक्य होत नाही.
२. नैराश्य (Depression)
नैराश्य (Depression) हे एक गंभीर मानसिक आरोग्य विकार आहे आणि त्याचा शरीरावर आणि मनावर खोल परिणाम होतो. नैराश्यामुळे व्यक्तीला कोणत्याही गोष्टीत रस वाटत नाही, ज्यात संभोग देखील समाविष्ट आहे.
ऊर्जेचा अभाव: नैराश्यामुळे व्यक्तीला सतत थकवा जाणवतो आणि कोणत्याही कामासाठी ऊर्जा नसते. अशा स्थितीत संभोगाची इच्छा निर्माण होणे कठीण होते.
आनंदाचा अभाव: नैराश्यात मेंदूतील रसायनांचे (न्यूरोट्रान्समीटर्स) संतुलन बिघडते, ज्यामुळे आनंद आणि समाधानाची भावना कमी होते. संभोगातून मिळणारा आनंद अनुभवण्याची क्षमता कमी होते.
औषधांचा दुष्परिणाम: नैराश्यावर घेतल्या जाणाऱ्या काही औषधांचे (उदा. अँटीडिप्रेसंट्स) दुष्परिणाम म्हणून देखील संभोगाची इच्छा कमी होऊ शकते.
३. नातेसंबंधातील समस्या (Relationship Problems)
लैंगिक इच्छा केवळ शारीरिक नसून ती भावनिक जवळीक आणि नातेसंबंधावर खूप अवलंबून असते. जर तुमच्या नातेसंबंधात काही समस्या असतील, तर त्याचा थेट परिणाम तुमच्या संभोगाच्या इच्छेवर होऊ शकतो.
संवादाचा अभाव: जोडीदारासोबत योग्य संवाद नसणे, मनात गोष्टी दाबून ठेवणे किंवा गैरसमज असणे यामुळे भावनिक अंतर वाढते, ज्यामुळे शारीरिक जवळीक कमी होते.
संघर्ष आणि वाद: सततचे वाद, भांडणे किंवा एकमेकांबद्दल कटुता यामुळे शारीरिक आकर्षणाऐवजी नकारात्मक भावना वाढतात.
विश्वासाचा अभाव: नातेसंबंधात विश्वास कमी झाल्यास किंवा विश्वासघात झाल्यास लैंगिक इच्छा कमी होऊ शकते. भावनिक जवळीक नसल्यास शारीरिक संबंध ठेवण्याची इच्छा राहत नाही.
४. शरीराच्या प्रतिमेबद्दल नकारात्मक विचार (Negative Body Image)
अनेक व्यक्तींना त्यांच्या शरीराच्या प्रतिमेबद्दल नकारात्मक विचार (Negative Body Image) असतात. त्यांना असे वाटते की त्यांचे शरीर आकर्षक नाही किंवा ते त्यांच्या जोडीदाराला आवडणार नाहीत.
आत्मविश्वासाचा अभाव: स्वतःबद्दलच्या नकारात्मक विचारांमुळे आत्मविश्वासाची (Self-confidence) कमतरता निर्माण होते, ज्यामुळे लैंगिक संबंधांमध्ये पुढाकार घेण्याची किंवा त्यात सहभागी होण्याची इच्छा कमी होते.
स्वतःची लाज वाटणे: काहीवेळा व्यक्तीला आपल्या शरीराची लाज वाटते किंवा ते स्वतःला लैंगिकदृष्ट्या आकर्षक मानत नाहीत, ज्यामुळे ते संभोगापासून दूर राहण्याचा प्रयत्न करतात.
५. भूतकाळातील आघात (Past Trauma)
काहीवेळा भूतकाळातील एखादा लैंगिक आघात (Sexual Trauma) किंवा अपमानजनक अनुभव (Abusive Experience) संभोगासंबंधीच्या इच्छेवर दीर्घकाळ परिणाम करू शकतो.
मानसिक ब्लॉक: आघातामुळे व्यक्तीच्या मनात एक प्रकारचा मानसिक ब्लॉक (Mental Block) तयार होतो, ज्यामुळे त्यांना लैंगिक क्रियेकडे नकारात्मक दृष्टिकोनातून पाहण्यास भाग पाडले जाते.
भीती आणि असुरक्षितता: आघातामुळे लैंगिक संबंधांबद्दल भीती, असुरक्षितता किंवा चिंता निर्माण होऊ शकते, ज्यामुळे इच्छा कमी होते.
६. दैनंदिन जीवनातील कंटाळा आणि एकसुरीपणा (Monotony and Boredom)
बऱ्याचदा नात्यात किंवा दैनंदिन जीवनात एकसुरीपणा (Monotony) आल्यास संभोगाची इच्छा कमी होऊ शकते. जेव्हा गोष्टी नवीन आणि रोमांचक वाटत नाहीत, तेव्हा रस कमी होतो.
उत्साहाचा अभाव: नियमित दिनचर्या आणि नात्यात नवीनता नसताना लैंगिक क्रियेतील उत्साह कमी होतो.
नवीनता आणि उत्स्फूर्ततेचा अभाव: लैंगिक संबंधांमध्ये नवीनता आणि उत्स्फूर्तता नसल्यास कंटाळा येऊ शकतो.
यावर उपाय काय?
जर तुम्हाला संभोगासंबंधीची इच्छा कमी झाल्याचे जाणवत असेल, तर या मानसिक कारणांवर लक्ष केंद्रित करणे महत्त्वाचे आहे.
संवाद साधा: तुमच्या जोडीदारासोबत याबद्दल मोकळेपणाने बोला.
ताण कमी करा: योग, ध्यान, व्यायाम किंवा छंद जोपासून ताण कमी करण्याचा प्रयत्न करा.
मानसोपचार तज्ञाचा सल्ला: जर नैराश्य, चिंता किंवा भूतकाळातील आघात यांसारख्या समस्या असतील, तर मानसोपचार तज्ञाचा (Therapist or Counselor) सल्ला घ्या. ते तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करू शकतील.
नात्यावर काम करा: तुमच्या नातेसंबंधातील समस्या सोडवण्यासाठी प्रयत्न करा. जोडीदारासोबत वेळ घालवा, संवाद सुधारा आणि एकमेकांना भावनिक आधार द्या.
स्वतःवर प्रेम करा: तुमच्या शरीराचा स्वीकार करा आणि स्वतःबद्दल सकारात्मक विचार ठेवा.
लैंगिक इच्छा कमी होणे ही एक सामान्य समस्या असली तरी, त्यावर वेळीच लक्ष दिल्यास आणि योग्य उपाययोजना केल्यास तुम्ही यावर मात करू शकता आणि तुमच्या लैंगिक आयुष्यात पुन्हा आनंद अनुभवू शकता.