कोकण हे निसर्गरम्य सौंदर्याने नटलेलं, डोंगर-दऱ्यांनी भरलेलं आणि समुद्रकिनाऱ्यांनी सजलेलं एक स्वर्ग आहे. मात्र, या निसर्गसौंदर्याच्या मागे एक कडवट सत्यही आहे. कोकणातील अनेक गावांमध्ये आजही रस्त्यांची अवस्था अत्यंत खराब आहे. अशा दुर्गम भागांत लोकांना आपल्या गावी सुरक्षितपणे पोहोचवणारी जी एकमेव आणि विश्वासार्ह सेवा आहे, ती म्हणजे ‘लालपरी’ अर्थात एसटी बस सेवा.
गणपती सण असो, दिवाळी असो, शिमगा किंवा मे महिन्याची उन्हाळी सुट्टी असो – गावाकडं जाण्याच्या प्रत्येक प्रवासात “लालपरी” म्हणजेच एसटी हीच पहिली आठवण येते. मुंबई, पुणे, ठाणे, पनवेल, नाशिकसारख्या शहरांतून निघणारी ही लालपरी कोकणातील घाट चढते, वळणवाटांनी वाट काढते आणि शेवटी आपल्या गावाच्या फाट्यावर उतरते.
खराब रस्त्यांची चिंता न करता धावणारी सेवा
कोकणातील बहुतांश ग्रामीण भागांत अद्याप पक्के रस्ते पोहोचलेले नाहीत. पावसाळ्यात चिखलाचे साम्राज्य असते, उन्हाळ्यात धूळधक्कड, आणि हिवाळ्यात धुक्याची चादर असते – पण या सगळ्या अडचणींवर मात करून ही लालपरी गावकरी, विद्यार्थी, नोकरदार, आणि वयोवृद्धांना त्यांच्या गावी पोहोचवते.
एसटी चालक आणि वाहक हे केवळ कर्मचारी नसून गावाच्या भावजीवनाचा भाग आहेत.
भावनिक नातं, लालपरी आणि कोकणवासीय
कोकणातून शहरात गेलेल्या प्रत्येकाला ‘गाव’ म्हटलं की आठवते ती एसटी. तिचा आवाज, तिची भोंग्याची किंचाळ, आणि ती धावणारी लाल रंगाची बॉडी… ही फक्त बस नसून गावाशी जोडलेलं एक जिवंत नातं आहे.
गणपतीत गावाकडे जाण्यासाठी १०-१२ तास प्रवास करावा लागला तरी लोक लालपरीचं तिकीट घेतात, कारण तीच आपल्या गावी नेते.
सणासुदीच्या काळात विशेष फेऱ्या
गणेशोत्सव, शिमगा आणि मे महिन्यात एसटी महामंडळाकडून विशेष फेऱ्यांची आखणी केली जाते. या काळात अनेक जादा गाड्या चालवल्या जातात. त्यात कितीही गर्दी असली तरी लोकांच्या चेहऱ्यावर फक्त समाधान असतं “आपण गावाकडे चाललो आहोत.”
आर्थिकदृष्ट्या परवडणारी आणि सर्वांसाठी खुली
इतर खाजगी ट्रॅव्हल्स किंवा गाड्यांच्या तुलनेत एसटी हे एक अत्यंत परवडणारं आणि सर्वसामान्यांसाठी सुलभ माध्यम आहे. एकूणच प्रवासाचा खर्च कमी होतो आणि विश्वासार्हतेचा एक भक्कम आधारही मिळतो.
कोकणातील दुर्गम गावांमध्ये पोहचण्यासाठी लालपरी म्हणजेच एसटी ही एक जीवनरेखा आहे. खराब रस्ते, हवामानातील बदल, गर्दी, अपुरी सोयी यावर मात करून ही लालपरी गावकऱ्यांचं आयुष्य सोपं करते.
ती केवळ एक बस नाही – ती आहे एक भावना, एक आठवण, एक सुरक्षित आणि विश्वासार्ह प्रवासाचा हात!
कोकणातील विकासासाठी रस्त्यांचे जाळे सुधारणे आणि एसटी सेवेचे आधुनिकीकरण करणे ही काळाची गरज आहे, जेणेकरून ही लालपरी अधिक सक्षम आणि सुरक्षित बनू शकेल.