मानवी शरीरात किडनी म्हणजे एक अत्यंत महत्त्वाचा अवयव आहे जो शरीरातील अपायकारक पदार्थ, विषारी घटक आणि अतिरिक्त पाणी बाहेर टाकण्याचे काम करतो. मात्र अयोग्य जीवनशैली, मधुमेह, रक्तदाब यांसारख्या आजारांमुळे अनेकदा किडनीवर परिणाम होतो. किडनीच्या कार्यात बिघाड झाल्यास शरीरात विविध प्रकारची लक्षणे दिसू लागतात. वेळेवर या लक्षणांची ओळख झाली, तर मोठ्या नुकसानापासून वाचता येते.
मुख्य लक्षणे:
1. थकवा आणि अशक्तपणा
किडनी नीट काम न केल्यास रक्तात विषारी पदार्थ जमा होतात, ज्यामुळे थकवा, एकदम झोप येणे किंवा उत्साहाची कमतरता जाणवते.
2. शरिरात सूज येणे (फुगवटा)
किडनी पाणी नीट फिल्टर करू शकत नाही, त्यामुळे पाय, हात, डोळ्यांखाली किंवा चेहऱ्यावर सूज दिसू शकते.
3. लघवीशी संबंधित बदल
-
लघवी कमी प्रमाणात होणे
-
लघवीचा रंग बदलणे (गडद, लालसर)
-
लघवी करताना जळजळ होणे किंवा वारंवार लघवी लागणे
4. भूक न लागणे आणि मळमळ
किडनी खराब झाल्यास अन्नाची चव लागत नाही, मळमळ होते आणि कधी कधी उलटीसुद्धा होऊ शकते.
5. त्वचेवर खाज व कोरडेपणा
किडनी योग्य प्रकारे शरीरातील कॅल्शियम व फॉस्फरसचे प्रमाण सांभाळत नाही, यामुळे त्वचा कोरडी, खाजरी होऊ शकते.
6. श्वास घेण्यास त्रास
किडनी नीट पाणी फिल्टर न केल्यामुळे फुफ्फुसात पाणी साचते, यामुळे धाप लागणे किंवा दम लागणे होऊ शकते.
7. रक्तदाब नियंत्रणात न राहणे
किडनी हे रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्याचे काम करते. जर ती व्यवस्थित कार्य करत नसेल, तर रक्तदाब सतत वाढलेला राहू शकतो.
काय करावे?
-
वरील लक्षणांपैकी एक किंवा अधिक लक्षणे सतत जाणवत असतील, तर त्वरीत वैद्यकीय सल्ला घ्यावा.
-
नियमित रक्त आणि लघवी तपासणी करून किडनीच्या कार्यक्षमतेवर लक्ष ठेवावे.
-
मधुमेह, उच्च रक्तदाब असलेल्या रुग्णांनी खास काळजी घ्यावी.
किडनीच्या आरोग्यासाठी टिप्स:
-
भरपूर पाणी प्यावे (डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार).
-
मीठाचे प्रमाण कमी ठेवावे.
-
साखर व तेलकट पदार्थ कमी करावेत.
-
व्यायाम व योगासनांचा नियमित सराव करावा.
-
धूम्रपान, मद्यपान टाळावे.
किडनीच्या आजाराचे लक्षणे सुरुवातीस सौम्य असू शकतात, पण दुर्लक्ष केल्यास त्याचे गंभीर परिणाम होऊ शकतात. त्यामुळे सतर्क राहून वेळेवर उपचार घेणे हाच एकमेव उपाय आहे.