अमेरिकेची सिलिकॉन व्हॅली बँक (SVB) दिवाळखोरीच्या बातमीने जगभर खळबळ उडाली आहे. SVB ही यूएस मधील 16 वी सर्वात मोठी बँक होती. 2008 च्या मंदीच्या काळात वॉशिंग्टन म्युच्युअल आणि लेहमन ब्रदर्सच्या पतनानंतर हे सर्वात मोठे आर्थिक संकट मानले जाते. अशा स्थितीत आता भारतीय जनताही चिंतेत आहे. विशेषतः औद्योगिक जगतात उलथापालथ खूप वेगवान आहे. यामुळे जगभरातील तज्ज्ञांनी भारतीय अर्थव्यवस्थेवर आणि भारतीय उद्योगावर होणाऱ्या परिणामांविषयी सांगितले. जाणून घेऊया याविषयी तज्ज्ञ काय म्हणाले?
जाणून घ्या संपूर्ण प्रकरण काय आहे?
यूएस नियामकांनी शुक्रवारी SVB बंद करण्याची घोषणा केली. कॅलिफोर्नियामधील बँकिंग नियामकांनी बँक बंद केल्यानंतर फेडरल डिपॉझिट इन्शुरन्स कॉर्पोरेशन (FDIC) ला बँकेचे मालमत्ता प्राप्तकर्ता म्हणून नियुक्त केले आहे. या वृत्ताकडे जागतिक बाजारात जागतिक मंदीचे संकेत मानले जात आहे.
खरं तर, सांता क्लारा-आधारित SVB चे त्रास तेव्हापासून सुरू झाले जेव्हा तिची मूळ कंपनी, SVB Financial Group ने त्याच्या पोर्टफोलिओमधून $21 अब्ज सिक्युरिटीज विकण्याची घोषणा केली. कंपनीने सांगितले की, आपली आर्थिक स्थिती मजबूत करण्यासाठी $2.25 अब्ज किमतीचे शेअर्स विकले जात आहेत. विश्लेषकांचे म्हणणे आहे की स्टार्टअप उद्योगातील व्यापक मंदीमुळे बँकेत जास्त ठेवी काढल्या गेल्या, परिणामी हे पाऊल उचलले गेले. फेडने व्याजदर वाढवल्यानंतर SVB ने व्याज उत्पन्नात तीव्र घट होण्याची शक्यता वर्तवली होती. दुसरीकडे, फेडने व्याजदरात केलेल्या वाढीमुळे SVB बँकेची गणितेही बिघडली. सरतेशेवटी, SVB बंद होण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे बँकेतील गुंतवणूकदारांनी एकाच वेळी पैसे काढणे. बँक बुडण्याच्या भीतीने गुंतवणूकदारांनी एकाच वेळी मोठी विक्री केल्याचे मानले जात आहे.
SVB कडे 2021 मध्ये $189 अब्ज ठेवी होत्या. बँकेने गेल्या दोन वर्षांत या पैशातून अब्जावधी डॉलर्सचे रोखे खरेदी केले होते परंतु कमी व्याजदरामुळे या गुंतवणुकीवर पुरेसा परतावा मिळाला नाही. दरम्यान, फेडरल रिझर्व्ह बँकेने टेक कंपन्यांचे व्याजदर वाढवले आहेत. त्यामुळे बँकेची कोंडी आणखी वाढली. सिलिकॉन व्हॅली बँक (SVB) एका आठवड्यापूर्वी $2 बिलियन पेक्षा जास्त भांडवल उभारण्यात अयशस्वी झाली. 2008 च्या आर्थिक संकटानंतर कोसळणारी ही सर्वात मोठी यूएस बँक बनली. शुक्रवारी कर्मचार्‍यांना दिलेल्या व्हिडिओ संदेशात, कंपनीचे प्रमुख ग्रेग बेकर यांनी संकटाच्या दरम्यान भूतकाळातील “विश्वसनीयपणे कठीण” 48 तासांबद्दल सांगितले आणि कर्मचार्‍यांना कंपनीच्या सद्य परिस्थितीचे विहंगावलोकन दिले. सिलिकॉन व्हॅली बँकेचे सीईओ बेकर तीन दशकांपूर्वी कर्ज अधिकारी म्हणून कंपनीत रुजू झाले. 2008 च्या आर्थिक संकटानंतर बँकेचे नेतृत्व करण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. 2011 मध्ये त्यांची SVB फायनान्शियल ग्रुपचे अध्यक्ष आणि CEO म्हणून नियुक्ती झाली.
भारतावर काय परिणाम होईल?
सिलिकॉन व्हॅली बँकेच्या (SVB) सध्याच्या संकटाचा भारतीय स्टार्टअप जगावर होणारा परिणाम नाकारता येणार नाही. स्टार्टअप्सवरील डेटा एकत्रित करणाऱ्या ट्रॅक्सन डेटानुसार, SVB ने भारतातील सुमारे २१ स्टार्टअप्समध्ये गुंतवणूक केली आहे. मात्र, त्यांच्यामध्ये किती रक्कम गुंतवली आहे, याची माहिती स्पष्ट झालेली नाही. SVB ची भारतातील सर्वात लक्षणीय गुंतवणूक SaaS-unicorn iSertis मध्ये आहे. गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये SVB कडून सुमारे $150 दशलक्ष निधी उभारण्यात स्टार्टअप कंपनी यशस्वी झाली. याशिवाय Bluestone, Paytm, One97 Communications, Paytm Mall, Naaptol, Carwale, Shaadi, InMobi आणि Loyalty Rewardz यांनाही पैसे मिळाले आहेत. व्हेंचर कॅपिटल फर्म एस्सेल पार्टनर्सने देखील SVB सोबत करार केला आहे. SVB च्या मते, एस्सेलच्या संस्थापकांनी देखील कंपनीचा वेगवान वाढ करण्यासाठी बँकेचा वापर केला आहे.
तज्ञांनी काय म्हटले?
स्टार्टअप इकोसिस्टममधील सर्वात मोठी विक्रेता सिलिकॉन व्हॅली बँक बंद केल्याने भारतीय स्टार्टअप लँडस्केपवर विपरित परिणाम होण्याची शक्यता आहे, असे उद्योग तज्ञांचे म्हणणे आहे. यामुळे एका रात्रीत या भागात अनिश्चितता निर्माण झाली आहे. आशु गर्ग, एक प्रसिद्ध सिलिकॉन व्हॅली व्हेंचर कॅपिटलिस्ट आणि सुरुवातीच्या टप्प्यातील गुंतवणूकदार म्हणाले, “आशा आहे की हे प्रकरण सोडवले जाईल, परंतु मला वाटते की भारतीय स्टार्टअप्ससाठी याचा मोठा फटका आहे.”
आशु हे आयआयटी दिल्लीचा माजी विद्यार्थी आहे. ते म्हणतात, “वास्तविकता अशी आहे की सिलिकॉन व्हॅली बँक ही भारतीय स्टार्टअप दृश्याची खरी समर्थक आहे आणि बँकिंग सेवा पुरवत आहे. यूएस मध्ये व्यवसाय करणाऱ्या बहुतांश भारतीय स्टार्टअप्स या बँकेचा वापर करतात कारण ही बँक तिच्यासोबत काम करण्यास इच्छुक असलेल्या काही संस्थांपैकी एक आहे.
आशु म्हणाले, “SVB हा सिलिकॉन व्हॅलीमधील स्टार्टअप्स आणि तंत्रज्ञान उद्योगासाठी अनेक वर्षांमध्ये सर्वाधिक पसंतीचा बँकिंग पर्याय आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे उद्योगाची स्वतःची समज आणि स्टार्टअप इकोसिस्टमला अनुकूल असणारी अनेक बाबींमध्ये लवचिकता.
सिलिकॉन व्हॅलीचे प्रतिनिधित्व करणारे भारतीय-अमेरिकन काँग्रेसचे सदस्य रो खन्ना म्हणाले की, एफडीआयसीला गेल्या काही महिन्यांत अधिका-यांनी केलेल्या कमी विक्रीची चौकशी करणे आवश्यक आहे आणि किमान नफा दंडासह पंजा असावा.
ते म्हणाले की ते सनीवेल कम्युनिटी सर्व्हिसेस सारख्या ना-नफा संस्थांकडे गेले पाहिजे ज्यांना SVB ठेवी गमावण्याची आणि तारण पेमेंट करण्याची चिंता आहे. अमेरिकेचे अध्यक्षपदाचे उमेदवार विवेक रामास्वामी म्हणाले की, यूएस करदात्यांनी प्रिन्स हॅरी आणि मेघन मार्कल सारख्या लोकांना जामीन देऊ नये.
रामास्वामी म्हणाले, ‘तुम्हाला सिलिकॉन व्हॅली बँकेत पैसे जमा करायचे असतील तर तो तुमचा व्यवसाय आहे. परंतु मी गेल्या महिन्यात पूर्व पॅलेस्टाईनच्या बेलआउटसाठी तंत्रज्ञान उद्योगातील विचारवंतांनी ऐकले नाही.
कोणत्या समस्यांना तोंड द्यावे लागू शकते?
सिलिकॉन व्हॅलीमधील प्रत्येक तिसरा स्टार्टअप भारतीय-अमेरिकनांनी स्थापन केला आहे. येत्या काही दिवसांत कर्मचाऱ्यांना मूळ देयके आणि पगार देण्याची समस्या सुरू होऊ शकते, असे तज्ज्ञांचे मत आहे.
स्टार्टअपमध्ये काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांची छाटणीही सुरू होऊ शकते.
असे अनेक भारतीय स्टार्टअप आहेत ज्यांचे यूएसमध्ये कर्मचारी किंवा कार्यालयही नाही. अशा स्टार्टअप्सनी सिलिकॉन व्हॅली बँकांमध्ये त्यांची खाती उघडली होती कारण या बँका जास्त नियामक प्रश्नांशिवाय आणि ग्राहक-अनुकूल दृष्टिकोन ठेवून अशा सुविधा देतात.
स्टार्टअप्सना कर्ज मिळण्यात अडचणी येऊ शकतात. सिलिकॉन व्हॅली बँक चांगल्या आणि नवीन स्टार्टअप्सना सहज कर्ज देत असे.
स्टार्टअप्सच्या विस्तार कार्यक्रमांनाही त्रास होऊ शकतो.