आजच्या घाईगर्दीच्या जीवनशैलीत अनेक महिलांना गर्भनिरोधक उपायांची आवश्यकता भासते. गर्भधारण टाळण्यासाठी सर्वात सहज उपलब्ध पर्यायांपैकी एक म्हणजे गर्भनिरोधक गोळ्या (Contraceptive Pills). मात्र, अनेकदा महिलांमध्ये एक मोठा प्रश्न निर्माण होतो – “एका महिन्यात किती गर्भनिरोधक गोळ्या घेणं सुरक्षित आहे?” आणि या गोळ्यांचा अति वापर केल्यास आरोग्यावर कोणते दुष्परिणाम होऊ शकतात? याबाबत जागरूकता गरजेची आहे.
गर्भनिरोधक गोळ्यांचे प्रकार
प्रथम हे समजून घेणे आवश्यक आहे की बाजारात दोन प्रकारच्या गर्भनिरोधक गोळ्या उपलब्ध असतात:
1. डेली कॉम्बिनेशन पिल्स (Daily pills)
– यामध्ये इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरोन हे हार्मोन्स असतात.
– या गोळ्या दररोज एक विशिष्ट वेळेस घेणे गरजेचे असते.
2. आपत्कालीन गर्भनिरोधक गोळ्या (Emergency Contraceptive Pills / ECP)
– या “मॉर्निंग आफ्टर पिल” म्हणूनही ओळखल्या जातात.
– असुरक्षित संबंधानंतर 72 तासांत घेणे आवश्यक असते.
डेली पिल्स – एका महिन्यात किती सुरक्षित?
डेली पिल्स म्हणजे दररोज एक गोळी. सामान्यतः याचे 21 गोळ्यांचे किंवा 28 गोळ्यांचे पॅक असतात. काही गोळ्या फक्त हार्मोन्स असतात (21), उर्वरित प्लेसिबो असतात (7).
सुरक्षित वापर:
जर आपण डेली पिल्स वापरत असाल, तर दरमहा 21 किंवा 28 गोळ्या घेणे सुरक्षित आणि सामान्य आहे.
डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय याचे प्रमाण बदलणे टाळावे.
आपत्कालीन गोळ्या – किती वेळा घ्याव्यात?
आपत्कालीन गर्भनिरोधक गोळ्या म्हणजे Plan B किंवा I-Pill सारख्या गोळ्या. त्या तात्काळ गरज असताना वापरण्यात येतात, पण यांचा सततचा किंवा वारंवार वापर आरोग्याला धोका पोहचवू शकतो.
सुरक्षित वापर
एका महिन्यात एकदाच किंवा फारतर दोनदा घेणे योग्य आहे.
यापेक्षा अधिक वेळा घेणे हार्मोनल असंतुलन, मासिक पाळी अनियमित होणे, चिडचिड, उलट्या, डोकेदुखी, यकृतावर ताण असे त्रास देऊ शकते.
तज्ज्ञांचं मत काय सांगतं?
गायनॅकोलॉजिस्ट डॉ. स्नेहा देशमुख सांगतात,”डेली पिल्स हा एक सुरक्षित आणि दीर्घकालीन उपाय आहे. मात्र त्यासाठी नियमितता आवश्यक आहे. आपत्कालीन गोळ्या केवळ शेवटचा पर्याय म्हणून वापराव्यात. त्यांचा अतिरेक केल्यास मासिक पाळी बिघडू शकते, आणि दीर्घकाळ वापरल्यास हार्मोनल गडबड होऊ शकते.
गर्भनिरोधक गोळ्यांचा अति वापर – संभाव्य दुष्परिणाम
मासिक पाळीतील गोंधळ
वजन वाढ
स्तन दुखणे
मुरूम
चिडचिडेपणा
हार्मोनल असंतुलन
दीर्घकाळात फर्टिलिटीवर परिणाम होण्याची शक्यता
आरोग्यदायी पर्याय निवडा
जर तुम्ही दीर्घकालीन गर्भनिरोधासाठी उपाय शोधत असाल, तर खालील पर्यायांचा विचार करू शकता:
IUCD (कॉपर-टी)
गर्भनिरोधक इंजेक्शन
कॉनडोम्स
पातळ गर्भनिरोधक इम्प्लांट
गर्भनिरोधक गोळ्या प्रभावी असल्या तरी त्या वैद्यकीय सल्ल्यानेच व नियोजनपूर्वक घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. आपत्कालीन गोळ्या नियमित गर्भनिरोधक उपाय नसून त्यांचा वापर मर्यादित ठेवा. आरोग्य हेच सर्वात मोठं भांडार आहे, त्याची काळजी घ्या.