HIV: एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत सुरक्षित संभोग: धोका आहे की नाही? तज्ज्ञांचं मत काय जाणून घ्या

एचआयव्ही (ह्युमन इम्युनोडेफिशियन्सी व्हायरस) हा एक असा विषाणू आहे जो मानवी शरीराच्या रोगप्रतिकारशक्तीवर हल्ला करतो. यामुळे एड्स (अक्वायर्ड इम्युनोडेफिशियन्सी सिंड्रोम) नावाचा आजार होऊ शकतो. एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत लैंगिक संबंध ठेवताना धोक्याची शक्यता असते, परंतु योग्य खबरदारी घेतल्यास या धोक्याला बऱ्याच अंशी कमी करता येते. चला तर मग जाणून घेऊया याबद्दल तज्ज्ञांचं मत काय आहे.

एचआयव्ही कसा पसरतो?

एचआयव्ही प्रामुख्याने संक्रमित व्यक्तीच्या शरीरातील विशिष्ट द्रव्यांच्या माध्यमातून पसरतो, जसे की:

रक्त

वीर्य (Semen) आणि योनीतील स्त्राव (Vaginal fluid)

आईचे दूध

सुरक्षित लैंगिक संबंध न ठेवल्यास, संक्रमित रक्ताच्या सुया किंवा इतर वैद्यकीय उपकरणे वापरल्यास आणि आईकडून बाळाला गर्भधारणेदरम्यान, प्रसूतीच्या वेळी किंवा स्तनपानाच्या माध्यमातून एचआयव्हीचा संसर्ग होऊ शकतो.

एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत सुरक्षित संभोग शक्य आहे का?

तज्ज्ञांच्या मते, योग्य उपाययोजना केल्यास एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत सुरक्षितपणे लैंगिक संबंध ठेवता येऊ शकतात. धोक्याची शक्यता कमी करण्यासाठी खालील गोष्टी महत्त्वाच्या आहेत:

१. अँटीरेट्रोव्हायरल थेरपी (ART) आणि ‘अundetectable = Untransmittable’ (U=U):

एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्ती जर नियमितपणे अँटीरेट्रोव्हायरल थेरपी घेत असेल आणि त्यांच्या रक्तातील विषाणूंची पातळी ‘undetectable’ (म्हणजे चाचणीत न आढळणारी) झाली असेल, तर लैंगिक संबंधांद्वारे एचआयव्हीचा प्रसार होण्याचा धोका शून्य असतो. यालाच ‘Undetectable = Untransmittable’ (U=U) म्हणतात. अनेक वैज्ञानिक संशोधनांनी हे सिद्ध केले आहे की जेव्हा एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीची व्हायरल लोड सातत्याने 6 महिन्यांपेक्षा जास्त काळ undetectable राहते, तेव्हा ते लैंगिक संबंधांद्वारे एचआयव्ही दुसऱ्या व्यक्तीला संक्रमित करू शकत नाहीत.

२. कंडोमचा योग्य वापर

प्रत्येक वेळी लैंगिक संबंध ठेवताना कंडोमचा योग्य वापर करणे एचआयव्ही आणि इतर लैंगिक संक्रमित रोगांपासून (STI) बचाव करण्याचा एक प्रभावी मार्ग आहे. कंडोम योनीमार्गातील आणि गुदमार्गातील थेट संपर्क टाळतो, ज्यामुळे विषाणूंचा प्रसार होण्याची शक्यता कमी होते. मात्र, कंडोम वापरताना तो न फाटता आणि पूर्णवेळ वापरला जाईल याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

३. प्री-एक्सपोजर प्रोफिलॅक्सिस (PrEP)

एचआयव्ही निगेटिव्ह व्यक्ती जर एचआयव्ही पॉझिटिव्ह पार्टनरसोबत लैंगिक संबंध ठेवत असेल, तर ते प्री-एक्सपोजर प्रोफिलॅक्सिस (PrEP) नावाचे औषध घेऊ शकतात. PrEP हे एक प्रतिबंधात्मक औषध आहे जे एचआयव्हीच्या संपर्कात आल्यानंतरही संसर्ग होण्याचा धोका जवळपास ९९% पर्यंत कमी करते. हे औषध डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार नियमितपणे घ्यावे लागते.

४. पोस्ट-एक्सपोजर प्रोफिलॅक्सिस (PEP)

जर एचआयव्ही निगेटिव्ह व्यक्तीचा एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत असुरक्षित संपर्क आला असेल, तर पोस्ट-एक्सपोजर प्रोफिलॅक्सिस (PEP) नावाचे औषध ७२ तासांच्या आत सुरू केल्यास एचआयव्हीचा संसर्ग होण्याचा धोका कमी होतो. PEP हे २८ दिवसांचे औषध आहे आणि ते केवळ आपत्कालीन परिस्थितीत वापरले जाते.

५. नियमित चाचणी आणि संवाद

एचआयव्ही पॉझिटिव्ह आणि निगेटिव्ह दोन्ही पार्टनर्सनी नियमितपणे एचआयव्ही आणि इतर लैंगिक संक्रमित रोगांची चाचणी करून घेणे महत्त्वाचे आहे. तसेच, एकमेकांशी आपल्या आरोग्याबद्दल आणि सुरक्षिततेच्या उपायांबद्दल मनमोकळी चर्चा करणे आवश्यक आहे.

धोका कधी असतो?

एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्ती जर अँटीरेट्रोव्हायरल थेरपी घेत नसेल किंवा त्यांची व्हायरल लोड undetectable नसेल आणि असुरक्षित लैंगिक संबंध ठेवला जात असेल, तर एचआयव्हीचा प्रसार होण्याचा धोका अधिक असतो. तसेच, इतर लैंगिक संक्रमित रोगांची उपस्थिती देखील एचआयव्हीच्या संसर्गाची शक्यता वाढवू शकते.

तज्ज्ञांचे मत

तज्ज्ञांचे स्पष्ट मत आहे की एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्ती जर प्रभावी उपचार घेत असेल आणि त्यांची व्हायरल लोड undetectable असेल, तर लैंगिक संबंधांद्वारे एचआयव्हीचा प्रसार होण्याचा कोणताही धोका नाही. सुरक्षिततेसाठी कंडोमचा योग्य वापर आणि गरज वाटल्यास PrEP चा वापर अधिक सुरक्षितता प्रदान करू शकतो. मात्र, असुरक्षित लैंगिक संबंध टाळणे आणि नियमित चाचणी करणे नेहमीच महत्त्वाचे आहे.

एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत सुरक्षित लैंगिक संबंध ठेवणे योग्य उपाययोजना केल्यास धोकादायक नाही. ‘U=U’ हे एक महत्त्वपूर्ण वैज्ञानिक सत्य आहे, जे एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तींना सुरक्षित आणि आनंदी जीवन जगण्याची संधी देते. त्यामुळे, योग्य माहिती आणि जागरूकता असल्यास एचआयव्ही पॉझिटिव्ह व्यक्तीसोबत प्रेमळ आणि सुरक्षित संबंध ठेवता येऊ शकतात.