आजच्या काळात अनेक जोडपी विविध कारणांमुळे प्रोटेक्शन (निरोधक) वापरणं टाळतात – काहींना हार्मोन्सच्या साइड इफेक्ट्सची भीती असते, काहींना सेक्स दरम्यान नैसर्गिकतेचा अनुभव हवा असतो. मात्र, गर्भधारणा टाळण्यासाठी केवळ प्रोटेक्शनवर अवलंबून राहणं गरजेचं नाही. काही नैसर्गिक आणि वैद्यकीयदृष्ट्या मान्यताप्राप्त पद्धतींचा वापर करूनही अनवांछित गर्भधारणा टाळता येऊ शकते.
१. ‘फर्टिलिटी अवेअरनेस मेथड’ (Fertility Awareness Method – FAM)
या पद्धतीमध्ये स्त्रीच्या मासिक पाळीच्या चक्राचे बारकाईने निरीक्षण करून तिच्या ओव्ह्युलेशनच्या (अंडी सुटण्याच्या) काळाची अचूक माहिती घेतली जाते. त्या कालावधीत लैंगिक संबंध टाळले, तर गर्भधारणा टाळता येऊ शकते. यासाठी बॅसेल बॉडी टेम्परेचर, गर्भाशयातील स्त्राव व कॅलेंडर पद्धतीचा वापर केला जातो.
२. ‘विथड्रॉल मेथड’ (Withdrawal / काढून घेण्याची पद्धत)
संभोगाच्या वेळी पुरुषाने स्खलन होण्यापूर्वी लिंग योनीबाहेर काढणं ही एक जुनी आणि नैसर्गिक पद्धत आहे. मात्र, ही पद्धत १००% खात्रीशीर नाही, कारण प्री-इजैक्युलेटमध्येही शुक्राणू असू शकतात.
३. स्तनपानावर आधारित गर्भनिरोधक पद्धत (LAM – Lactational Amenorrhea Method)
ज्या स्त्रिया सतत आणि केवळ स्तनपान देत आहेत (शक्यतो दिवसाला ६-८ वेळा), त्यांचं ओव्ह्युलेशन सहसा होत नाही. हे नैसर्गिकरित्या गर्भधारणा टाळण्यासाठी उपयोगी असते, विशेषतः बाळाच्या जन्मानंतर पहिल्या ६ महिन्यांत.
४. ‘SAFE DAYS’ चे नियोजन
स्त्रीच्या मासिक पाळीच्या नियमित चक्रात काही दिवस हे ‘सुरक्षित दिवस’ म्हणून ओळखले जातात. या काळात गर्भधारणा होण्याची शक्यता कमी असते. पण ही पद्धत फक्त नियमित पाळी असणाऱ्या महिलांमध्येच प्रभावी असते.
५. सहवासानंतर गार्गलिंग किंवा वॉशिंग – गैरसमज!
अनेकजण सहवासानंतर योनी धुतल्याने गर्भधारणा टळते असा समज करतात, मात्र हे वैज्ञानिकदृष्ट्या चुकीचं आहे. एकदा शुक्राणू योनीमध्ये पोहोचले, की धुण्याने काहीही फरक पडत नाही.
तज्ज्ञांचं मत:
पुण्यातील प्रसूतीतज्ज्ञ डॉ. अनुजा देशमुख सांगतात, “नैसर्गिक पद्धती वापरण्याआधी जोडप्यांनी योग्य माहिती घ्यावी. या पद्धती १००% सुरक्षित नसल्या तरी शास्त्रीय दृष्टिकोनातून वापरल्यास त्यांचा अपयशाचा दर कमी करता येतो.”
टीप:
नैसर्गिक पद्धती या संयम, अचूक माहिती आणि नियमित निरीक्षण यांवर अवलंबून असतात. अनवांछित गर्भधारणा टाळण्यासाठी, आणि आरोग्य सुरक्षित ठेवण्यासाठी, डॉक्टरांचा सल्ला घेणं नेहमीच उपयुक्त ठरतं.