भारतीय समाजात लैंगिक संबंधांबद्दल अनेक गैरसमज आणि चुकीच्या धारणा (misconceptions) प्रचलित आहेत. त्यापैकीच एक म्हणजे “संभोग केल्याने स्त्रियांचे स्तन (breasts) वाढतात” ही आहे. हा गैरसमज अनेक महिला आणि पुरुषांमध्येही पसरलेला दिसतो, ज्यामुळे अनावश्यक चिंता किंवा चुकीच्या अपेक्षा निर्माण होतात. पण, या दाव्यामागे काही वैज्ञानिक सत्य आहे का? की हा केवळ एक समाजात रुजलेला गैरसमज आहे?
चला, या गैरसमजुतीमागचे वैज्ञानिक सत्य आणि तज्ज्ञांचे मत सविस्तरपणे जाणून घेऊया.
गैरसमज काय सांगतो?
अनेक जण असा विश्वास ठेवतात की नियमित संभोग केल्याने, किंवा लैंगिकदृष्ट्या सक्रिय (sexually active) झाल्याने, महिलांच्या स्तनांचा आकार वाढतो किंवा ते अधिक मोठे आणि सुडौल दिसू लागतात. यामागे काहीवेळा हार्मोनल बदलांचा तर्क दिला जातो, तर काहीवेळा हा केवळ एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे आलेला निराधार दावा असतो.
वैज्ञानिक दृष्ट्या हे खरं की खोटं?
वैज्ञानिक दृष्ट्या, संभोग केल्याने किंवा लैंगिक संबंध ठेवल्याने स्त्रियांचे स्तन वाढतात, या दाव्याला कोणताही ठोस आधार नाही. हा एक पूर्णपणे गैरसमज आहे.
यामागील वैज्ञानिक कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
१. स्तनांची वाढ आणि रचना (Breast Growth and Composition):
स्तनांचा आकार प्रामुख्याने आनुवंशिकता (genetics), हार्मोनल बदल (hormonal changes – विशेषतः इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन), शरीरातील चरबीचे प्रमाण (body fat percentage) आणि वय यावर अवलंबून असतो.
स्तनांमध्ये मुख्यतः चरबीयुक्त ऊतक (fatty tissue), ग्रंथी ऊतक (glandular tissue – दूध तयार करणाऱ्या ग्रंथी) आणि आधार देणारे बंध (ligaments) असतात. स्नायू (muscles) स्तनांमध्ये नसतात, तर त्यांच्या खाली असतात.
स्तनांची वाढ सामान्यतः पौगंडावस्थेत (puberty) सुरू होते आणि गर्भावस्था (pregnancy) व स्तनपानादरम्यान (lactation) त्यात तात्पुरते बदल होतात.
२. हार्मोन्स आणि लैंगिक क्रिया (Hormones and Sexual Activity):
संभोगादरम्यान किंवा लैंगिक उत्तेजनेदरम्यान महिलांच्या शरीरात ऑक्सिटोसिन (Oxytocin) आणि एंडॉर्फिन (Endorphins) यांसारखे हार्मोन्स रिलीज होतात. हे हार्मोन्स आनंद, जवळीक आणि आराम यासाठी जबाबदार असतात.
लैंगिक उत्तेजनेमुळे स्तनांना रक्तपुरवठा वाढू शकतो, ज्यामुळे ते काही काळासाठी थोडे मोठे किंवा ताठर दिसू शकतात (ज्याला ‘सेक्स फ्लश’ म्हणतात). मात्र, हा बदल तात्पुरता असतो आणि लैंगिक क्रिया संपल्यानंतर ते पुन्हा सामान्य आकारात येतात. हा वाढलेला रक्तप्रवाह स्तनांच्या कायमस्वरूपी वाढीस कारणीभूत ठरत नाही.
इस्ट्रोजेन (Estrogen) आणि प्रोजेस्टेरॉन (Progesterone) हेच हार्मोन्स स्तनांच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी जबाबदार असतात. लैंगिक संबंधांमुळे या हार्मोन्सच्या पातळीत असे कोणतेही कायमस्वरूपी बदल होत नाहीत, ज्यामुळे स्तनांचा आकार वाढेल.
३. गर्भधारणेचा परिणाम (Impact of Pregnancy):
गर्भावस्था हा एकच असा कालावधी आहे, जेव्हा स्तनांचा आकार लक्षणीयरीत्या वाढतो. हे गर्भाशयातील हार्मोनल बदलांमुळे होते, जे शरीर स्तनपानासाठी तयार करत असते.
परंतु, ही वाढ संभोगामुळे नव्हे, तर गर्भधारणा झाल्यामुळे आणि शरीरात गर्भधारणेचे हार्मोन्स (उदा. HCG, उच्च इस्ट्रोजेन-प्रोजेस्टेरॉन) तयार झाल्यामुळे होते.
४. स्तनांच्या आकारावर परिणाम करणारे घटक (Factors Affecting Breast Size):
आनुवंशिकता: स्तनांचा आकार मोठ्या प्रमाणात अनुवांशिक असतो.
वजन: शरीरातील चरबीचे प्रमाण वाढल्यास स्तनांचा आकार वाढू शकतो, कारण स्तनांमध्ये चरबीचे ऊतक असते.
गर्भधारणा आणि स्तनपान: या काळात स्तनांचा आकार वाढतो.
गर्भनिरोधक गोळ्या (OCPs): काही महिलांना हार्मोनल गर्भनिरोधक गोळ्यांमुळे स्तनांमध्ये सूज किंवा वाढ जाणवू शकते, पण हा परिणाम तात्पुरता असतो आणि गोळ्या घेणे थांबवल्यावर तो पूर्ववत होतो.
हा गैरसमज का पसरला असावा?
या गैरसमजामागे अनेक सामाजिक आणि सांस्कृतिक कारणे असू शकतात:
निरीक्षणावर आधारित चुकीचे निष्कर्ष: काही स्त्रिया लग्न किंवा लैंगिक संबंध सुरू झाल्यानंतर कदाचित गर्भवती झाल्या असतील, ज्यामुळे त्यांचे स्तन वाढले असतील. या घटनेचा संबंध लैंगिक क्रियेशी लावला गेला असावा, वास्तविक तो गर्भधारणेमुळे असतो.
अज्ञान आणि लैंगिक शिक्षणाचा अभाव: लैंगिक शिक्षण आणि शारीरिक रचना (anatomy) याबद्दलच्या योग्य माहितीच्या अभावामुळे असे गैरसमज पसरतात.
सामाजिक दबाव आणि सौंदर्याचे निकष: समाजात स्त्रियांच्या स्तनांच्या आकाराबद्दल असलेल्या विशिष्ट सौंदर्याच्या निकषांमुळे असे निराधार दावे उदयास आले असावेत.
संभोग केल्याने स्त्रियांचे स्तन वाढतात हा एक पूर्णपणे वैज्ञानिक आधार नसलेला गैरसमज आहे. स्तनांचा आकार आनुवंशिकता, हार्मोन्स आणि शरीरातील चरबीच्या प्रमाणावर अवलंबून असतो. लैंगिक संबंधांचा स्तनांच्या कायमस्वरूपी वाढीवर कोणताही परिणाम होत नाही. लैंगिक आरोग्य आणि शारीरिक बदलांबद्दल योग्य माहिती असणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून असे गैरसमज दूर होतील आणि लैंगिक संबंधांबद्दल अनावश्यक चिंता किंवा चुकीच्या अपेक्षा निर्माण होणार नाहीत. कोणताही संभ्रम असल्यास, नेहमी वैद्यकीय तज्ञाचा (डॉक्टर किंवा स्त्रीरोग तज्ञ) सल्ला घेणे उचित ठरते.