Physical Relation: प्रेग्नंसीसाठी संभोगानंतर पाय वर ठेवणं फायदेशीर का? डॉक्टर सांगतात खरं काय

गर्भधारणा हा अनेक जोडप्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आणि भावनिक विषय असतो. गर्भधारणेची शक्यता वाढवण्यासाठी अनेक घरगुती उपाय आणि कल्पना प्रचलित आहेत. त्यापैकीच एक म्हणजे, संभोगानंतर लगेच पाय वर करून ठेवणे. हा उपाय अनेक महिलांना सांगितला जातो आणि त्या तो कटाक्षाने पाळतात. पण यामागे खरंच काही वैज्ञानिक सत्य आहे का? डॉक्टर याबद्दल काय सांगतात, हे सविस्तरपणे जाणून घेऊया.

संभोगानंतर पाय वर ठेवण्यामागचा समज

या समजामागे असा विचार असतो की, संभोगानंतर जर महिलांनी आपले पाय वर करून ठेवले, तर गुरुत्वाकर्षणामुळे शुक्राणू (sperm) योनीमार्गातून बाहेर पडणार नाहीत आणि ते गर्भाशयाकडे अधिक प्रभावीपणे प्रवास करतील. यामुळे गर्भाशयात अधिक शुक्राणू पोहोचतील आणि फलित होण्याची शक्यता वाढेल.

डॉक्टर काय सांगतात? – वैज्ञानिक सत्य

स्त्रीरोग तज्ज्ञ आणि प्रजनन तज्ज्ञांच्या मते, संभोगानंतर पाय वर करून ठेवल्याने गर्भधारणेची शक्यता वाढते, हा विचार पूर्णपणे चुकीचा आणि वैज्ञानिकदृष्ट्या निराधार आहे.

यामागील कारणे खालीलप्रमाणे:

शुक्राणूंची गती आणि रचना:

शुक्राणू अत्यंत लहान आणि गतिमान असतात. संभोगानंतर काही मिनिटांतच लाखो शुक्राणू गर्भाशय ग्रीवेतून (cervix) गर्भाशयात आणि नंतर फेलोपियन ट्यूबमध्ये प्रवास करण्यास सुरुवात करतात.

या प्रवासासाठी त्यांना गुरुत्वाकर्षणाची (gravity) गरज नसते, उलट ते स्वतःच्या शेपटीच्या साहाय्याने वेगाने पोहतात.

संभोगानंतर लगेचच, सुमारे 35% शुक्राणू वीर्यापासून वेगळे होऊन गर्भाशयात प्रवेश करतात.

योनीमार्गाची रचना:

योनीमार्ग हा एक नलिकाकार स्नायू आहे, जो गर्भाशय ग्रीवेशी जोडलेला असतो. संभोगानंतर काही प्रमाणात वीर्य योनीमार्गातून बाहेर पडणे सामान्य आहे. याचा अर्थ असा नाही की पुरेसे शुक्राणू आत पोहोचले नाहीत.

वास्तविक, योनीमार्गाचे वातावरण शुक्राणूंसाठी खूप अनुकूल नसते. गर्भाशय ग्रीवेतील श्लेष्मल द्रव (cervical mucus) हाच शुक्राणूंना गर्भाशयात प्रवेश करण्यास आणि टिकून राहण्यास मदत करतो.

वेळेचे महत्त्व (ओव्ह्यूलेशन):

गर्भधारणेसाठी सर्वात महत्त्वाचा घटक म्हणजे योग्य वेळ, म्हणजेच ओव्ह्यूलेशन (ovulation) चा काळ. स्त्रीबीज अंडाशयातून बाहेर पडल्यानंतर ते केवळ 12 ते 24 तास जिवंत राहते. शुक्राणू स्त्रीच्या शरीरात 3 ते 5 दिवस जिवंत राहू शकतात.

त्यामुळे, ओव्ह्यूलेशनच्या दोन-तीन दिवस आधी आणि ओव्ह्यूलेशनच्या दिवशी संभोग करणे गर्भधारणेसाठी सर्वात महत्त्वाचे आहे. संभोगानंतरची शारीरिक स्थिती याचा फारसा परिणाम करत नाही.

संशोधनाचा अभाव:

संभोगानंतर पाय वर ठेवल्याने गर्भधारणेची शक्यता वाढते, असा कोणताही वैज्ञानिक अभ्यास किंवा संशोधन सिद्ध झालेले नाही. ही एक लोकप्रिय लोकधारणा आहे, पण वैद्यकीय आधार नाही.

गर्भधारणेची शक्यता वाढवण्यासाठी खऱ्या अर्थाने काय करावे?

जर तुम्ही गर्भधारणेचा प्रयत्न करत असाल, तर खालील गोष्टी डॉक्टरांच्या सल्ल्याने करणे अधिक महत्त्वाचे आहे:

ओव्ह्यूलेशनचा मागोवा घ्या:

आपले मासिक पाळीचे चक्र समजून घ्या. ओव्ह्यूलेशन कधी होते, हे ओळखण्यासाठी ओव्ह्यूलेशन प्रेडिक्शन किट्स (OPK) वापरणे, बेसल बॉडी टेम्परेचर (BBT) चा मागोवा घेणे किंवा गर्भाशय ग्रीवेतील श्लेष्मल द्रवाचे निरीक्षण करणे उपयुक्त ठरते.

ओव्ह्यूलेशनच्या आसपासच्या “प्रजननक्षम काळात” (fertile window) नियमित संभोग करा. सामान्यतः, ओव्ह्यूलेशनच्या 2-3 दिवस आधी आणि ओव्ह्यूलेशनच्या दिवशी संभोग करणे सर्वात प्रभावी मानले जाते.

नियमित संभोग:

फक्त ओव्ह्यूलेशनच्या काळातच नव्हे, तर प्रजननक्षम काळात दर एक-दोन दिवसांनी संभोग करणे फायदेशीर ठरते. यामुळे शुक्राणूंची उपलब्धता कायम राहते.

निरोगी जीवनशैली:

संतुलित आहार: पौष्टिक आणि संतुलित आहार घ्या.

नियमित व्यायाम: योग्य आणि नियमित व्यायाम करा, पण अति-व्यायाम टाळा, कारण तो ओव्ह्यूलेशनवर परिणाम करू शकतो.

पुरेशी झोप: पुरेशी झोप घ्या.

ताण कमी करा: ताणतणाव कमी करण्याचा प्रयत्न करा, कारण ताण हार्मोन्सवर परिणाम करू शकतो. योग, ध्यान किंवा तुम्हाला आवडणारे छंद जोपासा.

धूम्रपान आणि मद्यपान टाळा: धूम्रपान आणि मद्यपान प्रजनन क्षमतेवर नकारात्मक परिणाम करतात.

आदर्श वजन राखणे: जास्त वजन किंवा कमी वजन दोन्ही प्रजनन क्षमतेवर परिणाम करू शकतात.

फोलिक ॲसिड पूरक:

गर्भधारणेचा प्रयत्न करत असताना आणि गर्भधारणेच्या सुरुवातीच्या काळात फोलिक ॲसिड घेणे महत्त्वाचे आहे, कारण ते बाळाच्या विकासासाठी (विशेषतः मज्जासंस्थेसाठी) आवश्यक असते.

वैद्यकीय सल्ला:

जर तुम्ही एक वर्ष किंवा त्याहून अधिक काळ (35 वर्षांवरील महिलांसाठी 6 महिने) प्रयत्न करत असूनही गर्भधारणा होत नसेल, तर प्रजनन तज्ज्ञांचा (fertility specialist) सल्ला घ्या. ते योग्य तपासण्या करून गर्भधारणा न होण्याचे कारण शोधून त्यावर उपचार करू शकतात.

संभोगानंतर पाय वर ठेवल्याने गर्भधारणा होते हा समज मोठ्या प्रमाणावर प्रचलित असला तरी, त्याला कोणताही वैज्ञानिक आधार नाही. शुक्राणू स्वतःच्या ताकदीवर प्रवास करतात आणि गुरुत्वाकर्षणावर अवलंबून नसतात. गर्भधारणेसाठी सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे योग्य वेळी (ओव्ह्यूलेशनच्या काळात) संभोग करणे आणि निरोगी जीवनशैलीचा अवलंब करणे. कोणत्याही शंका किंवा चिंतेसाठी नेहमी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.