संभोग ही मानवी जीवनातील एक नैसर्गिक आणि महत्त्वाचा भाग आहे, पण काही अत्यंत दुर्मिळ प्रकरणांमध्ये तो जीवघेणा ठरू शकतो, विशेषतः हृदयविकाराच्या झटक्यामुळे होणारा अचानक मृत्यू. हा विषय अनेकदा दुर्लक्षित असला तरी, यामागील कारणे आणि धोके समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.
संभोगादरम्यान हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता किती?
संभोगादरम्यान हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता खूपच कमी असते. अभ्यासानुसार, एकूण अचानक हृदयविकाराच्या मृत्यूंपैकी केवळ ०.२% ते ०.५% प्रकरणे संभोगाशी संबंधित असतात. याचा अर्थ असा नाही की हा धोका अस्तित्वात नाही, परंतु तो अत्यंत दुर्मिळ आहे. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, असे मृत्यू हे आधीपासूनच असलेल्या हृदयविकारांशी संबंधित असतात, ज्याची व्यक्तीला माहिती नसते किंवा ज्यावर योग्य उपचार घेतलेले नसतात.
हृदयविकाराचा झटका का येऊ शकतो?
संभोगादरम्यान हृदयविकाराचा झटका येण्यामागे अनेक कारणे असू शकतात:
शारीरिक ताण: संभोग ही एक शारीरिक क्रिया आहे ज्यामुळे हृदयाची गती वाढते, रक्तदाब वाढतो आणि हृदयावर तात्पुरता ताण येतो. निरोगी लोकांसाठी हा ताण सामान्य असतो, पण ज्यांना आधीपासूनच हृदयविकार आहेत, त्यांच्यासाठी तो धोकादायक ठरू शकतो.
अंडरलाइंग हृदयविकार:
कोरोनरी आर्टरी डिसीज (CAD): हृदयाला रक्तपुरवठा करणाऱ्या धमन्या अरुंद झाल्यामुळे किंवा ब्लॉक झाल्यामुळे. संभोगादरम्यान वाढलेल्या मागणीमुळे हृदयाला पुरेसे रक्त मिळत नाही आणि त्यामुळे हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो.
ॲरिथमिया (Arrhythmia): हृदयाची धडधड अनियमित असणे. संभोगामुळे हृदयाची गती वाढल्यास ॲरिथमियाचा धोका वाढतो, ज्यामुळे जीवघेणा ‘व्हेंट्रिकुलर फायब्रिलेशन’ (Ventricular Fibrillation) होऊ शकतो.
हार्ट फेल्युअर (Heart Failure): ज्या व्यक्तींचे हृदय आधीच कमकुवत आहे, त्यांच्यासाठी संभोगादरम्यानचा ताण असह्य ठरू शकतो.
कार्डिओमायोपॅथी (Cardiomyopathy): हृदयाच्या स्नायूंचा आजार, ज्यामुळे हृदयाची पंप करण्याची क्षमता कमी होते.
भावनिक ताण: लैंगिक क्रियेशी संबंधित भावनिक उत्साह किंवा चिंता देखील रक्तदाब वाढवू शकते, ज्यामुळे हृदयावरील ताण वाढतो.
इरेक्टाइल डिसफंक्शन (ED) साठी औषधे: वियाग्रासारखी काही औषधे रक्तदाबावर परिणाम करू शकतात. नायट्रेट्स (हृदयविकारासाठी वापरली जाणारी औषधे) घेत असलेल्या रुग्णांनी या औषधांपासून दूर राहावे, कारण त्यांचा एकत्र वापर केल्यास रक्तदाब धोकादायकरित्या कमी होऊ शकतो.
अल्कोहोल आणि ड्रग्जचा वापर: अल्कोहोल आणि काही अवैध ड्रग्ज (उदा. कोकेन) हृदयावर नकारात्मक परिणाम करतात आणि संभोगादरम्यान धोका वाढवतात.
धोक्याची लक्षणे कोणती?
संभोगादरम्यान किंवा त्यानंतर लगेचच तुम्हाला खालीलपैकी कोणतीही लक्षणे जाणवल्यास, तात्काळ वैद्यकीय मदत घेणे आवश्यक आहे:
छातीत तीव्र वेदना किंवा दाब जाणवणे
श्वास घेण्यास त्रास होणे
चक्कर येणे किंवा शुद्ध हरपणे
असामान्य हृदयाची धडधड (खूप जलद किंवा अनियमित)
मान, खांदे, हात किंवा जबड्यात वेदना पसरणे
अचानक खूप घाम येणे
धोका कमी करण्यासाठी काय करावे?
जरी हा धोका दुर्मिळ असला तरी, तो कमी करण्यासाठी काही उपाययोजना करता येतात:
नियमित आरोग्य तपासणी: तुमच्या हृदयाचे आरोग्य चांगले असल्याची खात्री करण्यासाठी नियमितपणे डॉक्टरांची तपासणी करून घ्या. विशेषतः, जर तुम्हाला आधीपासूनच हृदयविकार, उच्च रक्तदाब, मधुमेह किंवा उच्च कोलेस्ट्रॉल असेल, तर अधिक काळजी घ्या.
डॉक्टरांचा सल्ला: जर तुम्हाला हृदयविकार असेल किंवा तुम्हाला शंका असेल, तर लैंगिक क्रिया सुरू करण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणे महत्त्वाचे आहे. ते तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करू शकतील.
औषधांची माहिती: तुम्ही घेत असलेल्या सर्व औषधांची माहिती डॉक्टरांना द्या. विशेषतः, इरेक्टाइल डिसफंक्शनसाठी औषधे वापरण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
निरोगी जीवनशैली: नियमित व्यायाम, संतुलित आहार, धूम्रपान आणि अल्कोहोलचे सेवन टाळणे किंवा मर्यादित करणे, आणि ताण व्यवस्थापित करणे हे हृदयाचे आरोग्य राखण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
लक्षणे ओळखणे: तुम्हाला किंवा तुमच्या जोडीदाराला संभोगादरम्यान काही असामान्य वाटल्यास, त्वरित थांबून वैद्यकीय मदत घ्या.
संभोग हा आनंदाचा आणि जवळीकीचा अनुभव असावा. त्यामुळे, या दुर्मिळ धोक्याबद्दल जागरूक राहणे महत्त्वाचे असले तरी, अनावश्यक भीती बाळगण्याची गरज नाही. योग्य काळजी घेतल्यास आणि आवश्यक असल्यास वैद्यकीय सल्ला घेतल्यास, तुम्ही सुरक्षित आणि निरोगी लैंगिक जीवन जगू शकता.