योनी (Vagina) हा महिलांच्या शरीराचा एक नाजूक आणि महत्त्वाचा भाग आहे. त्याची योग्य स्वच्छता आणि काळजी घेणे आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. अनेक महिला योनी स्वच्छ ठेवण्याचा प्रयत्न करतात, पण नकळत काही अशा चुका करतात, ज्यामुळे योनीतील नैसर्गिक संतुलन बिघडू शकते आणि इन्फेक्शनचा धोका वाढू शकतो. आज आपण अशा ५ सामान्य चुकांबद्दल जाणून घेणार आहोत, ज्या अनेक महिला योनी साफ करताना करतात आणि त्या वेळीच टाळणे महत्त्वाचे आहे.
१. साबण आणि बॉडी वॉशचा थेट वापर करणे
अनेक महिला योनी स्वच्छ करण्यासाठी सामान्य साबण किंवा बॉडी वॉशचा वापर करतात. ही एक मोठी चूक आहे. योनीचे पीएच संतुलन (pH balance) नैसर्गिकरित्या ३.८ ते ४.५ च्या दरम्यान असते, जे ऍसिडिक असते आणि हानिकारक बॅक्टेरियांच्या वाढीस प्रतिबंध करते. सामान्य साबण आणि बॉडी वॉश अल्कधर्मी (alkaline) असतात, ज्यामुळे योनीतील हे नैसर्गिक संतुलन बिघडते. यामुळे चांगले बॅक्टेरिया नष्ट होतात आणि वाईट बॅक्टेरिया वाढू लागतात, ज्यामुळे योनीमध्ये खाज, जळजळ आणि दुर्गंधी येऊ शकते.
याऐवजी काय करावे: योनी स्वच्छ करण्यासाठी फक्त कोमट पाण्याचा वापर करा. जर तुम्हाला साबण वापरायचाच असेल, तर विशेषतः योनीसाठी तयार केलेले सौम्य, सुगंध नसलेले साबण वापरा आणि ते फक्त बाहेरील भागासाठी (vulva) वापरा, योनीच्या आत नाही.
२. डचिंग (Douching) करणे
डचिंग म्हणजे योनीमध्ये पाणी किंवा इतर द्रवपदार्थ (जसे की व्हिनेगर, बेकिंग सोडा यांचे मिश्रण) टाकून आतून साफ करणे. अनेक महिलांना वाटते की डचिंग केल्याने योनी पूर्णपणे स्वच्छ होते, पण हे पूर्णपणे चुकीचे आहे. डचिंगमुळे योनीतील नैसर्गिक बॅक्टेरियांचा समतोल बिघडतो आणि हानिकारक बॅक्टेरिया वाढण्याची शक्यता वाढते. यामुळे योनीमध्ये इन्फेक्शन (bacterial vaginosis, yeast infection) होण्याचा धोका वाढतो आणि गर्भाशय तसेच अंडाशयांपर्यंत इन्फेक्शन पसरू शकते.
याऐवजी काय करावे: योनी स्वतःला स्वच्छ ठेवण्यास सक्षम असते. नैसर्गिक स्त्राव (vaginal discharge) मृत पेशी आणि बॅक्टेरिया बाहेर टाकण्यास मदत करतो. त्यामुळे डचिंग करण्याची कोणतीही गरज नाही. फक्त बाहेरील भाग पाण्याने स्वच्छ करणे पुरेसे आहे.
३. सुगंधित उत्पादने वापरणे
अनेक महिला योनीला चांगली वास यावी यासाठी सुगंधित साबण, स्प्रे, वाइप्स किंवा पॅड्स वापरतात. या उत्पादनांमध्ये हानिकारक रसायने आणि सुगंध (fragrances) असतात, जे योनीच्या नाजूक त्वचेला त्रास देऊ शकतात. यामुळे एलर्जी, खाज आणि जळजळ होऊ शकते.
याऐवजी काय करावे: सुगंधित उत्पादने पूर्णपणे टाळा. जर तुम्हाला दुर्गंधीची समस्या असेल, तर ती इन्फेक्शनचे लक्षण असू शकते, त्यामुळे डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
४. खूप जास्त वेळा साफ करणे
काही महिलांना वाटते की योनीला दिवसातून अनेक वेळा साफ केल्याने ती अधिक स्वच्छ राहील, पण हे योग्य नाही. जास्त वेळा साफ केल्याने योनीतील नैसर्गिक ओलावा आणि चांगले बॅक्टेरिया नष्ट होऊ शकतात, ज्यामुळे ती कोरडी आणि संवेदनशील होऊ शकते.
याऐवजी काय करावे: दिवसातून एकदा किंवा दोनदा कोमट पाण्याने योनीचा बाहेरील भाग स्वच्छ करणे पुरेसे आहे. मासिक पाळीच्या दरम्यान किंवा जास्त घाम आल्यास तुम्ही अधिक वेळा स्वच्छता करू शकता, पण सौम्यपणे.
५. नायलॉनचे किंवा घट्ट कपडे वापरणे
घट्ट कपडे आणि नायलॉनसारख्या सिंथेटिक मटेरियलचे कपडे योनीच्या आसपास हवा खेळती राहू देत नाहीत. यामुळे ओलावा टिकून राहतो आणि बॅक्टेरिया तसेच फंगल इन्फेक्शन वाढण्याची शक्यता वाढते.
याऐवजी काय करावे: शक्यतो सुती (cotton) आणि सैल कपड्यांचा वापर करा. यामुळे हवा खेळती राहते आणि ओलावा टिकून राहत नाही. रात्री झोपताना शक्य असल्यास अंडरवेअर न घालणे देखील फायदेशीर ठरू शकते.
वेळीच सावध व्हा
योनीची योग्य काळजी घेणे तुमच्या संपूर्ण आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहे. या ५ सामान्य चुका टाळून तुम्ही योनीतील नैसर्गिक संतुलन राखू शकता आणि इन्फेक्शनचा धोका कमी करू शकता. जर तुम्हाला योनीमध्ये कोणतीही असामान्य लक्षणे (उदा. दुर्गंधी, खाज, जळजळ, असामान्य स्त्राव) जाणवत असतील, तर त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि स्वतःहून कोणतेही उपचार करू नका. वेळीच सावध झाल्यास तुम्ही अनेक गंभीर समस्या टाळू शकता.