पूर्वीच्या काळातील संभोगाच्या पद्धती, समजुती आणि संस्कृती या वेगवेगळ्या समाजांमध्ये भिन्न होत्या. प्राचीन काळात संभोग हा केवळ शारीरिक क्रियाच नव्हे, तर एक धार्मिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक घटकही मानला जात असे. विविध देशांमध्ये आणि संस्कृतींमध्ये लैंगिक जीवनाबद्दल वेगवेगळे दृष्टिकोन होते.
- भारतात कामसूत्र आणि तंत्रशास्त्र यामध्ये लैंगिक संबंधांबद्दल सखोल मार्गदर्शन दिले गेले आहे.
- कामसूत्र (वात्स्यायन) मध्ये केवळ संभोग पद्धतीच नव्हे, तर प्रेम, सौंदर्य आणि नातेसंबंध यावरही भर दिला जातो.
- तंत्रशास्त्रात लैंगिक संबंध हे आध्यात्मिक उन्नतीसाठी उपयुक्त मानले जात.
- राजघराण्यात आणि उच्चवर्गीय समाजामध्ये संभोग हा केवळ वंशवृद्धीपुरता मर्यादित नसून, आनंद आणि परस्पर समाधानासाठीही केला जात असे.
प्राचीन ग्रीस आणि रोममध्ये लैंगिकता
- ग्रीक आणि रोमन संस्कृतीमध्ये लैंगिक संबंधांबाबत खुलेपणा होता.
- लैंगिक संबंध हे केवळ विवाहापुरते मर्यादित नव्हते; त्यांना कला, सौंदर्य आणि दैवी कृपा मानले जाई.
- मंदिरांमध्ये “सेक्रेड प्रॉस्टिट्यूशन” म्हणजेच धार्मिक कार्याचा भाग म्हणून संभोग करण्याची प्रथा होती.
- ग्रीक तत्त्वज्ञांनी लैंगिक संबंधांबाबत विविध तत्त्वज्ञान मांडले, जसे की प्लेटोने “अवर्णनीय प्रेम” (platonic love) संकल्पना मांडली.
मध्ययुगीन काळातील संभोग आणि लैंगिकता
- या काळात चर्चचा प्रभाव वाढला आणि लैंगिक संबंधांबाबत अनेक बंधने लादली गेली.
- विवाहाशिवाय लैंगिक संबंध पाप मानले जात.
- काही समाजांमध्ये संभोग हा फक्त वंशवृद्धीसाठी आवश्यक गोष्ट मानली जात असे.
पारंपरिक आदिवासी आणि नैसर्गिक संस्कृतींमध्ये संभोग
- काही आदिवासी समाजांमध्ये लैंगिकता अधिक मुक्त होती आणि त्यावर बंधने नव्हती.
- लैंगिक शिक्षण लहान वयातच दिले जात असे, जेणेकरून नातेसंबंध आणि गरोदरपणाबाबत जागरूकता राहील.
- संभोग हा नैसर्गिक प्रक्रियेचा भाग मानला जात असे आणि त्यावर समाजाने विशेष निर्बंध लादले नव्हते.
प्राचीन चीन आणि जपानमध्ये लैंगिकता
- ताओवाद (Daoism) नुसार, संभोग हा जीवनशक्ती (Chi) वाढवण्यासाठी आवश्यक मानला जात असे.
- यिन आणि यांग तत्वज्ञानात लैंगिक संतुलन राखण्यावर भर दिला जात असे.
- सम्राट आणि श्रीमंत पुरुषांसाठी हरम (Harem) पद्धत प्रचलित होती, जिथे त्यांना अनेक स्त्रियांशी संबंध ठेवता येत असे.
- जपानी गीशा संस्कृती सौंदर्य, संभोग आणि प्रेमाच्या एका वेगळ्या दृष्टिकोनातून विकसित झाली.
प्रत्येक काळानुसार आणि संस्कृतीनुसार लैंगिक संबंध आणि संभोग याचे महत्त्व वेगळे होते.
काही समाजांमध्ये ते मुक्तपणे स्वीकृत होते, तर काही ठिकाणी त्यावर कठोर निर्बंध लादले गेले.
प्राचीन भारतात संभोगाला केवळ प्रजननापुरते मर्यादित न ठेवता, त्याला आनंद, कला, आणि आध्यात्मिक उन्नतीसाठी एक माध्यम मानले गेले.
आधुनिक काळात विज्ञान आणि मानसशास्त्राच्या मदतीने, परस्पर आनंद आणि आरोग्य यावर भर दिला जातो.