आपल्या शरीरात कोणताही बदल झाला की काही स्पष्ट लक्षणे दिसू लागतात. यातील एक महत्त्वाचा संकेत म्हणजे लघवीचा रंग. लघवीचा रंग हा आपल्या शरीरातील द्रवपदार्थांचे प्रमाण, किडनीचे आरोग्य, लिव्हरची कार्यक्षमता आणि विविध आजारांचे संकेत दर्शवू शकतो. म्हणूनच, जर लघवीचा रंग सामान्य नसला, तर ते कोणत्या आजाराचे लक्षण असू शकते. चला, याचा सविस्तर अभ्यास करूया.
लघवीच्या रंगानुसार आरोग्याचे संकेत
1) पारदर्शक किंवा अगदी फिकट पांढटसर रंग
भरपूर पाणी प्यायल्यामुळे लघवीचा रंग फिकट होतो.
हा रंग निरोगी मानला जातो, पण जर लघवी अगदीच पाणीसर असेल, तर शरीरातील क्षार (Electrolytes) कमी होऊ शकतात.
काय करावे? – पाणी पिणे नियंत्रणात ठेवावे, जास्त प्रमाणात पाणी पिणे टाळावे.
2) पिवळसर किंवा गडद पिवळा रंग
सामान्यतः शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर टाकताना युरोक्रोम (Urochrome) नावाचा पदार्थ लघवीत मिसळतो, ज्यामुळे ती किंचित पिवळसर दिसते.
गडद पिवळा रंग दिसत असेल, तर शरीर निर्जलीकरणाकडे (Dehydration) झुकत आहे.
काय करावे? – पुरेसे पाणी आणि द्रव पदार्थ (फळांचे रस, सूप) घ्यावे.
3) केशरी रंगाची लघवी
लिव्हर (यकृत) संबंधित समस्या असू शकतात, जसे की हिपॅटायटीस किंवा पित्ताशयाच्या समस्या.
काहीवेळा व्हिटॅमिन B-कॉम्प्लेक्स किंवा अँटीबायोटिक्समुळेही लघवी केशरी होऊ शकते.
काय करावे? – डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा, विशेषतः जळजळ, ताप किंवा अशक्तपणा जाणवत असेल तर.
4) गुलाबी किंवा लालसर लघवी
मूत्रपिंड, लघवीच्या नलिकेतील संसर्ग (UTI), पित्ताशयातील खडे किंवा प्रोस्टेटच्या समस्यांमुळे रक्त आढळू शकते.
बीट, ब्लूबेरी किंवा काही औषधे घेतल्यास लघवी गुलाबीसर दिसू शकते.
काय करावे? – जर लालसर लघवी दीर्घकाळ दिसत असेल, तर त्वरीत डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
5) गडद तपकिरी किंवा कोकाकोलासारखा रंग
लिव्हर डिसऑर्डर (Hepatitis, Cirrhosis), किडनीचे संक्रमण किंवा रक्तातील लाल पेशींचे विघटन यामुळे होऊ शकते.
काहीवेळा मांसपेशींचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाल्यास (Rhabdomyolysis) लघवी गडद होते.
काय करावे? – त्वरित वैद्यकीय सल्ला घ्यावा.
6) हिरवट किंवा निळसर लघवी
काही प्रकारच्या बॅक्टेरियल इन्फेक्शनमुळे लघवीचा रंग बदलतो.
काही औषधे (विशेषतः मल्टीविटॅमिन्स आणि जंतूनाशके) घेतल्याने लघवीला निळसर रंग येतो.
काय करावे? – जर हा रंग दीर्घकाळ राहिला, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
7) काळसर किंवा गडद जांभळट लघवी
गंभीर लिव्हर समस्या, हार्ड मेटल टॉक्सिसिटी (जसे की तांबे किंवा शिसे विषबाधा) यामुळे लघवी काळसर होऊ शकते.
काय करावे? – त्वरित वैद्यकीय तपासणी आवश्यक आहे.
कोणत्या लक्षणांकडे विशेष लक्ष द्यावे?
जर खालील लक्षणे लघवीच्या रंगासोबत दिसत असतील, तर त्वरित डॉक्टरांकडे जावे –
लघवी करताना वेदना किंवा जळजळ (UTI किंवा किडनी स्टोनचे लक्षण)
लघवीत दुर्गंधी (बॅक्टेरियल इन्फेक्शन)
सतत लघवीला जाण्याची गरज (डायबेटीस किंवा मूत्रमार्गाच्या समस्या)
लघवीत फेसाळपणा (किडनीच्या आजाराचे लक्षण)
थकवा, पोटदुखी, डोळ्यांची पिवळसरता (लिव्हर डिसऑर्डर)
लघवीतील बदलांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी टिप्स
पुरेसं पाणी प्या: दिवसाला २.५-३ लीटर पाणी प्यायल्याने लघवी स्वच्छ आणि सामान्य रंगाची राहते.
संतुलित आहार ठेवा: हिरव्या पालेभाज्या, व्हिटॅमिन C आणि प्रथिनयुक्त पदार्थांचे सेवन करा.
अल्कोहोल आणि जंक फूड कमी करा: लिव्हर आणि किडनीवर ताण येणार नाही.
नियमित वैद्यकीय तपासणी करा: विशेषतः जर लघवीचा रंग सतत असामान्य वाटत असेल.
औषधे डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घ्या: काही औषधे लघवीच्या रंगावर परिणाम करू शकतात.
लघवीच्या रंगाकडे दुर्लक्ष करू नका!
लघवीचा रंग शरीराच्या आरोग्याची माहिती देतो.
फिकट पिवळा रंग सामान्य आहे, पण गडद, केशरी, लालसर किंवा काळसर लघवी गंभीर आजारांचे लक्षण असू शकते.
पुरेसे पाणी प्या, संतुलित आहार घ्या आणि कोणत्याही असामान्य लक्षणांकडे दुर्लक्ष करू नका.
जर लघवीत सातत्याने बदल जाणवत असतील, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
तुमच्या आरोग्यासाठी जागरूक राहा आणि शरीराचे संकेत ओळखा