वारंवार उलट्या होणे हा शरीरासाठी धोक्याचा इशारा असू शकतो. हा लक्षणे वेगवेगळ्या कारणांमुळे दिसू शकतात, जसे की पचनतंत्रातील समस्या, अन्न विषबाधा, ऍसिडिटी, मायग्रेन, गर्भधारणा, किंवा काही गंभीर आजार. जर वारंवार उलट्या होत असतील, तर खालील उपाय करून काही प्रमाणात आराम मिळू शकतो.
शरीरातील पाण्याची कमतरता भरून काढा (Hydration महत्त्वाची)
- सतत उलट्यांमुळे शरीरातून पाणी आणि इलेक्ट्रोलाइट्स (सोडियम, पोटॅशियम) कमी होतात, त्यामुळे ओआरएस (ORS) घ्या.
- नारळपाणी, लिंबूपाणी, सूप हे शरीर हायड्रेट ठेवते.
- थोड्या थोड्या प्रमाणात पण वारंवार पाणी प्यायले तर उलट्या होण्याचा त्रास कमी होतो.
2. आहारात सौम्य आणि हलक्या पदार्थांचा समावेश करा
- तळलेले, मसालेदार पदार्थ टाळा.
- साधा भात, खिचडी, ताजा दही, टोस्ट, सफरचंद, केळी हे पचायला हलके पदार्थ खा.
- एकदम मोठ्या प्रमाणात खाण्याऐवजी थोड्या-थोड्या अंतराने हलका आहार घ्या.
3. आले (Ginger) हा नैसर्गिक उपाय प्रभावी ठरतो
- आल्याचा रस आणि मध मिसळून घेतल्यास उलट्या कमी होतात.
- आले घालून चहा प्यायल्याने पचन सुधारते.
- तोंडात आलेचा लहानसा तुकडा ठेवला तरीही उलट्यांची भावना कमी होते.
4. ब्रेथिंग एक्सरसाइज आणि आराम करा
- दीर्घ श्वास घेऊन हळूहळू सोडल्याने उलट्यांची भावना कमी होते.
- शांत, हवेशीर ठिकाणी विश्रांती घ्या.
- भरपूर झोप घेतल्याने उलट्यांमुळे आलेला थकवा कमी होतो.
5. पुदिना आणि लिंबू उपयुक्त ठरू शकतात
पुदिना पानांचा रस प्यायल्याने पचन सुधारते आणि मळमळ कमी होते.
- कोमट पाण्यात लिंबू पिळून प्यायल्याने ताजेतवाने वाटते आणि उलट्या थांबण्यास मदत होते.
6. औषधोपचार (जर आवश्यक असेल तर)
- उलट्या जास्त होत असल्यास आणि घरगुती उपायांनी आराम मिळत नसेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
- Domperidone किंवा Ondansetron सारखी औषधे डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेतल्यास तात्पुरता आराम मिळतो.
- जर सतत उलट्या होत असतील आणि डिहायड्रेशन जाणवत असेल, तर लवकरात लवकर हॉस्पिटलमध्ये जा.
7. कोणत्या स्थितीत डॉक्टरांकडे त्वरित जावे?
जर पुढील लक्षणे दिसत असतील, तर वेळ न घालवता डॉक्टरांचा सल्ला घ्या:
सतत २४ तासांपेक्षा जास्त वेळ उलट्या होत असतील.
उलट्यांमध्ये रक्त दिसत असेल.
खूप जास्त अशक्तपणा, डोके गरगरणे, किंवा उच्च तापमान जाणवत असेल.
मूत्र कमी होत असेल किंवा शरीर खूप कोरडे वाटत असेल.
वारंवार उलट्यांबरोबर तीव्र पोटदुखी किंवा डोकेदुखी असेल.
वारंवार उलट्या होणे ही गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल समस्या, अन्न विषबाधा, तणाव, किंवा इतर आजारांचे लक्षण असू शकते. घरगुती उपाय, योग्य आहार आणि भरपूर पाणी प्यायल्याने आराम मिळतो. परंतु, जर त्रास वाढत असेल किंवा इतर गंभीर लक्षणे दिसत असतील, तर त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.